توضیحاتی در رابطه با گام پنتاتونیک

گام پنتاتونیک را بهتر بشناسیم

گام پنتاتونیک یکی از اولین گام هایی است که نوازندگان ساز‌های مختلف آن را می‌آموزند و نحوه استفاده از آن را یاد می‌گیرند. اما دلیل این که این گام، به عنوان اولین گام موسیقی به نوازندگان آموزش داده می‌شود چیست؟ چه چیزهایی را می‌توان در مورد این گام یاد گرفت؟ در این مقاله قصد داریم تا به طور کامل نگاهی جامع به گام Pentatonic بیاندازیم و آن را بررسی کنیم. در ادامه این مقاله با سازکالا همراه باشید.

گام پنتاتونیک

گام Pentatonic گامی است که در ساخت آن، از ۵ عدد نت استفاده شده است. یکی از دلایل این که این گام را به عنوان گام اول به نوازندگان آموزش می‌دهند نیز همین است زیرا دیگر گام‌هایی که در موسیقی وجود دارد، همگی دارای ۷ نت هستند. آموزش نت خوانی را مطالعه کنید.

همه ما با نت‌های گام دو ماژور پنتاتونیک آشنایی داریم و می‌دانیم که این گام شامل نت‌های دو، ر، می، سل و لا می شود. اگر این نت‌ها را در دایره پنج تایی (Circle of Fifths) رسم کنیم، می‌بینیم که این نت‌ها به ترتیب کنار یک دیگر قرار می‌گیرند.

این موضوع به این معناست که این نت‌ها در کنار یک دیگر، صدایی بسیار شاد را ایجاد می‌کنند که از نام ماژور نیز این موضوع انتظار می‌رود.

اما هر گامی در موسیقی دارای مود‌های مختلف است. در واقع مود‌های گام، از همان نت‌های گام اصلی استفاده می‌کنند اما صدای آن‌ها، با توجه به نت کلید متفاوت خواهد بود. بگذارید با مثالی این موضوع را برای شما بیان کنیم.

مود پنجم گام ماژور Pentatonic، گام مینور پنتاتونیک است. مود پنجم به این معناست که برای کلید اصلی این مود، فاصه پنج کلید گام اصلی است. دو ماژور Pentatonic را کمی قبل‌تر برایتان مثال زدیم، حال اگر گام دو ماژور پنتاتونیک را کلید اصلی فرض کنید، مود پنجم این گام لا مینور Pentatonic خواهد بود. اما تفاوت این دو مود با یکدیگر چیست؟

نکته ای که باید در نظر داشته باشید این است هر دو این مود‌ها دقیقا از نت‌های یکسانی بهره می‌برند. اما هنگامی که گام دو ماژور پنتاتونیک را می‌نوازید، صدایی شاد را به دست می‌آورید، در حالی که اگر گام لا ماژور پنتاتونیک را بنوازید، با این که نت‌ها کاملا یکسان می‌باشند، اما صدایی غمگین‌تر را دریافت می‌کنید.

همچنین اگر این موضوع را در دایره پنج تایی نگاه کنید، متوجه می‌شوید که نت‌های گام مینور پنتاتونیک به ترتیب در قسمت چپ دایره قرار می‌گیرند که این موضوع باعث می‌شود تا این نظریه از نظر تئوری موسیقی نیز تایید شود.

اما یکی دیگر از نکات جالب در مورد گام‌های Pentatonic، این است که این گام‌ها در واقع از دل گام‌های بزرگ‌تر و اصلی‌تر به وجود آمده‌اند. برای مثال گام مینور پنتاتونیک را در نظر بگیرید و آن را با گام مینور طبیعی مقایسه کنید. متوجه می‌شوید که تفاوت این دو گام تنها در نداشتن دو عدد از فواصل در گام مینور پنتاتونیک است.

این دو فاصله، یعنی فاصله دو بزرگ و شش کوچک، تنها تفاوت این دو گام می‌باشد. این موضوع به ما نشان می‌دهد که گام مینور Pentatonic در واقع گامی است که از دل گام مینور طبیعی استخراج شده است. جالب‌تر اینکه این موضوع در مورد گام ماژور پنتاتونیک نیز صدق می‌کند.

چگونه از گام پنتاتونیک استفاده کنیم؟

حال که از نظر تئوری و از نظر صدا دهی به طور کامل با گام Pentatonic آشنا شدیم، وقت آن است که بیشتر در مورد نحوه استفاده از آن صحبت کنیم.

یکی از راه‌های مورد علاقه نوازندگان برای استفاده از گام‌های مختلف، بداهه نوازی و یا تک نوازی (سولو نوازی) می‌باشد. بنابراین یکی از راه‌هایی که می‌توانید از این گام استفاده کنید، این است که بر روی توالی آکورد‌های مختلف آن را بنوازید.

اما بگذارید ابتدا به سراغ یک توالی آکورد در گام دو ماژور برویم و ببینیم که از چه گام‌های Pentatonic می‌توان در آن استفاده کرد. هنگامی که شما یک توالی آکورد در گام دو ماژور داشته باشید، می‌توانید از سه گام Pentatonic، یعنی گام‌های فا پنتاتونیک، دو پنتاتونیک و یا سل پنتاتونیک استفاده کنید.

ابتدا با گام فا پنتاتونیک آغاز می‌کنیم. با توجه به دایره پنج تایی‌ها، فا تاریک‌ترین نت نسبت به نت دو می‌باشد که حسی بسیار غم انگیز را به مخاطب منتقل می‌کند. بنابراین ما استفاده از این گام را بر روی توالی آکورد دو ماژور به شما پیشنهاد نمی‌‌دهیم.

( با این که از نظر تئوری می‌توانید از این گام استفاده کنید.) دلیل آن این است که یک توالی آکورد در گام دو ماژور، حس ماژوری و شادی دارد که با استفاده از حسی که گام فا Pentatonic به این توالی می‌دهد، در تناقض است.

به جای آن می‌توانید از گام سل پنتاتونیک استفاده کنید که صدایی بسیار شادتر را تولید می‌کند و با حس توالی آکورد شما نیز در تضاد نیست.

اما بر روی یک توالی آکورد مینور چه کار می‌توان کرد؟ در سبک جز بسیاری از آکورد‌هایی که در توالی آکورد مینور قرار دارند، از صدای گام دورین بهره می‌برند.

بنابراین، بیایید گام دو دورین را در نظر بگیریم و ببینیم چه گام‌های Pentatonic را می‌‌توان بر روی آن نواخت. بر روی این گام می‌توانیم گام‌های دو مینور پنتاتونیک، سل مینور پنتاتونیک و ر مینور پنتاتونیک را بنوازیم. بهترین گزینه در این میان، دو مینور پنتاتونیک است زیرا دو گام دیگر صدای شادتری را تولید می‌کنند.

دو گام دیگر همچنین فاصله سه کوچک گام دو دورین را ندارند (نت می بمل) و به جای آن، فاصله دو بزرگ (نت ر) را دارند که با حس و حال گام دورین همخوانی ندارد.

گام های مینور پنتاتونیک

در مقایسه با مینور طبیعی، مینور پنتاتونیک، فواصل نیم پرده (۲ and b6) را حذف می‌کند. در تصویر زیر می‌توانید نت گام‌های مینور پنتاتونیک را مشاهده کنید. این گام‌ها در سبک‌های مختلفی رایج بوده اما در موسیقی پاپ و راک مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.

گام های ماژور پنتاتونیک

این گام ۵ نتی مشابه با گام ماژور بوده با این تفاوت که درجه‌های ۴ ام و ۷ ام وجود ندارد. صدای از دست رفته در گام ماژور پنتاتونیک، تونالیته آن را کمی مبهم می‌کند. گام‌های ماژور پنتاتونیک به ویژه در موسیقی کانتری و فولک مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این بخش تصاویر و نت‌های گام ماژور پنتاتونیک قرار داده شده است.

نحوه تمرین سولوهای پنتاتونیک

چگونه باید مقیاس پنتاتونیک را تمرین کنیم؟. برای تمرین بهتر مراحل زیر را انجام دهید:

مرحله اول : مقیاس پنتاتونیک مینور را به خوبی به خاطر بسپاریدو آن را به تونال خود اضافه کنید. می‌توانید با این مقیاس در یک کلید مینور یا ماژور به نوازندگی بپردازید و این کا را به مدت طولانی انجام دهید.

مرحله دوم : سعی کنید پنتاتونیک مینور را در سبک بلوز انجام دهید.

مرحله سوم : اکنون کاملا با پنتاتونیک مینور آشنا شده اید، این فرآیند را برای پنتاتونیک ماژور نیز انجام داده و به مدت طولانی تمرین کنید.

مرحله چهارم : اگربا یک ساز استرینگ می‌نوازید، گام پنتاتونیک را در همه درجات آن تمرین کنید. نواختن مقیاس در کلید C باعث افزایش مهارت‌های شما بر روی فرتبرد ساز می‌شود اما پیشنهاد می‌شود ابتدا از نت G شروع به نواختن کنید و نت‌های دیگر  C pentatonic را بنوازید.

سخن پایانی

با استفاده از نکات و مروری که در این مقاله به تئوری موسیقی کردیم، می‌توانید با اعتماد به نفس بیشتری از گام‌های Pentatonicدر آهنگ‌ها و یا در بداهه نوازی‌های خود استفاده کنید و صدای بسیار زیبایی را به دست آورید.