هر نوازنده قبل از هرچیز باید شناخت کافی روی ساز خودش داشته باشد یعنی اجزای ساز خودش را بهتر بشناسد، برای همین در این جلسه راجع به اجزای مختلف ساز گیتار صحبت می‌کنیم و کارکرد هرکدام را توضیح می‌دهیم، به آموزش نت‌ها و نت خوانی، آشنایی با نت‌ها بر روی گیتار و خطوط حامل، ضربه آپویاندو، میزان و میزان نما و به طور کلی به آشنایی با ساز گیتار می‌پردازیم. با سازکالا همراه باشید.
آموزش گیتار – قسمت پنجم: آکورد‌های G و C، ریتم ۲/۴ و فواصل گام ماژور
هر گیتار از سه بخش کلی تشکیل شده است:
- بدنه ساز
- گردن ساز
- سردسته ساز
از بخش‌هایی که روی بدنه ساز هست می‌توان به بریج یا همان پل اشاره کرد که سیم‌ها به آن گره خورده اند و سیم‌ها را به صورت ثابت در ساز نگه می‌دارد. از دیگر بخش‌های بدنه گیتار، دایره صدا هست که بیشتر ارتعاشات، از آن قسمت خارج می‌شود و بقیه ارتعاشات از لرزش خود چوب بدنه به گوش می‌رسد.
در بخش گردن گیتار یا همان “نِک”، فرت‌های ساز قرار دارد که با گرفتن این فرت‌ها نتی که توسط سیم تولید می‌شود تغییر پیدا می‌کند. بعضی از گیتارها مانند گیتار داخل ویدیو “کات اِوِی” هستند. و برشی که روی بدنه خورده است و حالت تو رفتگی ایجاد کرده است، باعث می‌شود به نوازنده این امکان را بدهد که به فرت‌های پایین‌تر دسترسی بیشتر و بهتری داشته باشد.
روی سر دسته ساز، پیچ‌های کوک قرار دارند که سیم‌ها به آن‌ها وصل شده اند و با چرخاندن این پیچ‌ها می‌توانیم سیم‌ها را سفت و یا شل بکنیم تا به کوک مورد نظرمان برسیم.
ضربه آپویاندو
قبل از توضیح این ضربه لازم هست که نام هر یک از انگشت‌های دست راستمان را بدانیم. چرا که در هر یک از کتاب‌ها و ویدیوهای آموزش گیتار شما اسم این انگشتان را خواهید دید. نام هر یک از انگشتان دست راست به صورت زیر می‌باشد:
- انگشت شست: انگشت P
- انگشت اشاره: انگشت I
- انگشت میانی: انگشت M
- انگشت حلقه: انگشت A
برای ضربه آپویاندو، انگشت P روی سیم ششم قرار می‌گیرد و سپس با استفاده از انگشت I و M مانند حالت قدم زدن روی سیم‌ها شروع به حرکت کردن می‌کنیم. نکته ای که باید به آن توجه کنید این است که هر انگشت وقتی ضربه می‌زند به سیم بالایی خود تکیه می‌دهد یعنی سیم یک را با انگشت “I” می‌زنیم و در انتها به سیم دو تکیه می‌دهد و سپس با انگشت “M” نیز همین کار را انجام می‌دهیم در همین مرحله انگشت “I” بلند می‌شود و آماده ضربه بعدی می‌شود.
تمرین اول: یکی از تمرین‌های شما اجرای ضربه آپویاندو بر روی گیتار به صورت مداوم با ریتم یکنواخت می‌باشد.
قسمت بعدی ای که باید راجع به آن صحبت کنیم دست چپ و حالت آن می‌باشد. مهم‌ترین نکته در رابطه با دست چپ شما این است که همیشه سعی کنید انگشت شستتان، پشت گردن گیتارتان قرار بگیرد و از بالای سازتان بیرون زدگی نداشته باشد و شخصی که رو به روی شما می‌نشیند نتواند انگشت شست شما را ببیند.
نکته بعدی که باید به آن توجه کنید این است که باید سعی کنید هر پنج انگشتتان به سمت بالا باشد و انگشت شست به صورت موازی با انگشتان دیگر در پشت ساز قرار بگیرد.
تمرین دوم: تمرینی که برای دست چپ در نظر گرفتیم به این صورت هست که انگشت اشاره خود را روی فرت اولِ سیم یک قرار دهید و تا جایی که می‌توانید انگشت خود را به فلزی که فرت‌ها را از هم جدا کرده است نزدیک کنید. بند انگشتتان باید خم باشد و نباید به سمت داخل به صورت صاف قرار بگیرد. وقتی انگشتتان را گذاشتید، فشار دهید و با استفاده از دست راست به صورت همزمان ضربه آپویاندو را با انگشت “I” اجرا کنید. سپس انگشت دوم دست چپ را روی فرت دومِ سیم یک مانند حالت انگشت اشاره قرار دهید و فشار را از انگشت اول در فرت اول بر ندارید و سپس با انگشت “M” ادامه ضربه آپویاندو را اجرا کنید. سپس همین روال را برای انگشت سوم دست چپ در فرت سومِ سیم یک و انگشت چهارم دست چپ در فرت چهارمِ سیم یک با یک ریتم یکنواخت اجرا کنید. توضیحات به صورت کامل‌تر در ویدیو به شما آموزش داده شده است.
تمرین سوم: این تمرین فقط برای دست راست هست و مقدمه ای برای ضربه تیراندو یا ضربه بدون تکیه برای گیتار کلاسیک می‌باشد. در این ضربه باز هم انگشت “P” روی سیم ششم تکیه کرده است و سه انگشت “I و M و A” به صورت خم شده زیر سه تا سیم اول قرار می‌گیرند. انگشت “A” زیر سیم یک، انگشت “M” زیر سیم دو و انگشت “I” زیر سیم سوم قرار می‌گیرد و فرض می‌کنیم یک توپ را داخل دست راستمان قرار داده ایم؛ در نتیجه دستمان یک حالت گرد به خودش می‌گیرد.
می‌خواهیم بدون اینکه انگشت شست یا همان “P” را از روی سیم ششم برداریم، آن توپ فرضی را در دستمان فشار دهیم؛ در نتیجه سه تا انگشتمان به سمت داخل دستمان خم می‌شود. نکاتی که در این تمرین حتما باید به آن دقت کنید این است که هر سه سیم در یک زمان صدا دهد و هر انگشت به صورت جدا و در زمان‌های جدا به داخل دست خم نشوند و به صورت همزمان انجام شود. ما به یک صدا احتیاج داریم که توسط سه تا سیم در یک لحظه ایجاد می‌شود.
در ادامه آشنایی با نت روی خطوط حامل و ساز با ما همراه باشید.
نت خوانی
در ادامه می‌خواهیم به شما نت خوانی را آموزش دهیم. نت خوانی از آنچه شما فکر می‌کنید خیلی آسان‌تر است.
اولین چیزی که در نت خوانی با آن مواجه می‌شویم پنج خط حامل هستند که نت‌ها در قسمت‌های مختلف آن قرار می‌گیرند. نت‌های موسیقی شامل “دو ر می فا سل لا سی” که هفت نت اصلی موسیقی هستند می‌باشد. در ادامه جای این نت‌ها را روی پنج خط حامل توضیح می‌دهیم.
در ابتدای پنج خط حامل در تمام نت‌های موسیقی یک علامت وجود دارد که به آن کلید سل گفته می‌شود. کلید سل جای نت سل را روی پنج خط حامل برای ما مشخص می‌کند.
اگر خط ها را از پایین به بالا شماره گذاری کنید. نت “سل” روی خط دوم قرار دارد و وقتی یکی بالاتر می‌آییم، یعنی بین خطوط دو و سه، نت “لا” قرار می‌گیرد. ما در مورد دایره ای که روی خط حامل قرار می‌گیرد صحبت می‌کنیم و این موضوع ربطی به توپر و تو خالی بودن و یا با دسته و بی دسته بودن این دایره ندارد. این علامت‌ها مربوط به ریتم هستند و روی اسم نت تاثیری ندارند. از نت “لا” یکی بالاتر می‌آییم و دایره روی خط سوم قرار می‌گیرد در اینجا نت “سی” را داریم. اگر دقت کنید ما روی خط و بین خط یکی یکی به بالا می‌رویم و اسم نت‌ها را یاد می‌گیریم. در تصویر زیر نام تمامی نت‌ها همراه با محل قرار گیریشان را روی خط حامل را به نمایش گذاشته ایم.
تمرین چهارم: یک کتاب موسیقی را باز کنید و جای هر نت همراه با اسم آن‌ها را تشخیص دهید و سپس با تصویر زیر مطابقت دهید تا ببینید چندتا از این نت‌ها را درست تشخیص داده اید.
در ادامه در ویدیو به صورت کاملا ساده و روان جای هر نت روی سیم‌های گیتار را به شما عزیزان آموزش داده ایم. کافیست پس از یادگیری جای هر نت بر روی گیتار، آن‌ها را به صورت مداوم و با صدای بلند بر روی گیتار اجرا کرده و نام ببرید. لازم نیست که ترتیب یادگیری نت‌ها از “سل” تا “سل” باشد و شما می‌توانید به صورت پراکنده جای هر نت را تمرین کنید تا کامل ملکه ذهن شما شود.
ریتم
این قسمت ادامه بخش نت خوانی می‌باشد. در اینجا می‌خواهیم بدانیم صدای هر یک از این نت‌ها روی خط حامل قرار است چقدر کشیده شود و یا بین هر نت باید چقدر فاصله بگذاریم. در خیلی از نت‌هایی که وجود دارد بعد از کلید سل دو عدد روی هم قرار دارد که به این علامت میزان نما گفته می‌شود. میزان نما مشخص می‌کند که در هر کدام از میزان‌ها چه نتی با چه جنسی و چه مقدار کششی و چه تعدادی در هر میزان قرار است قرار بگیرد. ما در ادامه با میزان ۴/۴ کار خواهیم داشت.
در شکل زیر اگر به خطوط حامل نگاه کنید متوجه می‌شوید که این خطوط به چهار بخش مساوی تقسیم شده است. به هرکدام از این بخش‌ها یک میزان گفته می‌شود. داخل هر میزان تعداد مشخصی نت قرار می‌گیرد که شامل یکسری کشش می‌شوند. این کشش‌ها ممکن است متفاوت باشد اما در نهایت یک ارزش میزانی کاملی را برای ما به وجود می‌آورند.
برای درک بهتر اگر ما هر ضرب را معادل یک ثانیه قرار دهیم و هر میزان اگر چهار ضرب را داخلش قرار دهیم، این چهار ضرب چهار ثانیه را پر می‌کند. گاهی اوقات ممکن است که هر چهار ثانیه را ضرب بزنیم و گاهی ممکن است یک نت را بزنیم و بگذاریم اندازه چهار ثانیه صدای آن ادامه پیدا کند. و این برای همه میزان‌ها به صورت ثابت است. و این قانون را از میزان نما که همان ۴/۴ است گرفته ایم. عدد چهار پایین میزان تقسیم بندی خطوط حامل را به نمایش می‌گذارد و عدد چهار بالا تعداد نت‌های داخل هر میزان را مشخص می‌کند.
اما فعلا این بحث را می‌بندیم و به سراغ نوع هر نت بر اساس ارزش زمانی می‌رویم. نت‌ها بر اساس ارزش زمانی به چهار دسته: نت گرد، نت سفید، نت سیاه و نت چنگ دسته بندی می‌شوند.
- نت گرد: یک نت دایره ای شکل و تو خالی هست و ارزش زمانی این نت ۴ ثانیه می‌باشد. یعنی اگر هر ضرب را چهار ثانیه در نظر بگیریم با نواختن این نت به اندازه چهار ضرب صبر می‌کنیم. پس نت گرد شد یک نت چهار ضربی.
- نت سفید: یک نت دایره ای شکل مانند نت گرد می‌باشد با این تفاوت که یک دسته نیز دارد. این نت، دو ضربی و به ارزش زمانی دو ثانیه می‌باشد و با نواختن این نت به اندازه دو ضرب صبر می‌کنیم و چیزی نمی‌نوازیم.
- نت سیاه: یک دایره توپر همراه با دسته می‌باشد که ارزش زمانی آن به اندازه یک ضرب یا یک ثانیه می‌باشد و با هربار نواختن آن یک ثانیه یا به اندازه یک ضرب صبر می‌کنیم.
- نت چنگ: نیز مانند نت سیاه می‌باشد با این تفاوت که یک علامت پرچم مانند بر روی دسته آن قرار دارد. این نت یک نت نیم ضربی است و به اندازه نیم ثانیه با هر بار نواختن آن صبر می‌کنیم.
برگردیم سر مبحث میزان نمای ۴/۴، چهاری که در پایین قرار گرفته نشان دهنده این است که هر میزان برابر با نت سیاه است و عدد چهار بالا به معنی این است که در هر میزان می‌توانیم به اندازه چهار نت سیاه یا معادل آن را داشته باشیم. در اصل شما در هر میزان می‌توانید به اندازه چهار ثانیه نت قرار دهید. می‌توانید از یک نت گرد، یا از دو نت سفید، یا از چهار نت سیاه و یا هشت نت چنگ و… در یک میزان استفاده کنید.
حال اگر میزان نمای ما ۳/۴ بود قضیه فرق می‌کند. ما دیگر نمی‌توانیم در یک میزان از یک نت گرد استفاده کنیم. زیرا ارزش زمانی نت گرد چهار ضرب است اما در این میزان نما ما فقط می‌توانیم سه ضرب یا سه ثانیه نت قرار دهیم. حالت‌های مختلفی را می‌توان قرار داد که شامل یک نت سفید و یک نت سیاه، یا سه نت سیاه و یا شش نت چنگ و… می‌باشد.
در این قسمت به آشنایی با ساز گیتار و آموزش نت‌ها و نت خوانی، آشنایی با نت‌ها بر روی ساز گیتار و خطوط حامل، ضربه آپویاندو، میزان و میزان نما و… پرداختیم. تمرین‌های گفته شده را به صورت مستمر و روزانه انجام دهید و پس از تسلط بر روی تمرین‌ها قسمت بعدی را مشاهده کنید.
