در جلسه اول آموزش سه تار به معرفی ساز سه تار، مقدمات نواختن و کوک کردن ساز میپردازیم. در ابتدا لازم است ساز سه تار را بیشتر بشناسیم و با ساختمان آن آشنا شویم.
معرفی اجزای اصلی سه تار
سه تار از سه بخش اصلی تشکیل شده که شامل : کاسه صفحه، دسته و سرپنجه است. کاسه ساز همانطور که مشاهده میکنید، اگر دقت کنید گلابی شکل است که به صورت یک تکه یا ترکهای ساخته میشود.
مشاهده قیمت سه تار به همراه معرفی مدل های مختلف در سازکالا
کاسه
ممکن است برای مبتدیان سوال پیش بیاید که منظور از کاسه یک تکه و ترکهای چیست؟ در واقع برای ساخت کاسه یک تکه چوب میتراشند تا به شکل کاسه سه تار در بیاید و برای ساخت کاسه ترکهای از ترکههای چوب استفاده میشود که کنار هم چسبانده شده و شکل کاسه را بوجود میآورند.
صفحه رویی
صفحه رویی که معمولا از جنس چوب توت یا گردو به ضخامت حدودا ۳ میلیمتر است حاوی سوراخهایی میباشد که برای کنترل و همچنین خروج صدا از کاسه طنینی تعبیه شدهاند. ضمنا این سوراخها بسته به سلیقه و شیوه ساخت سازندگان میتوانند در موقعیتهای مختلف و با شکلهای گوناگون استفاده شوند.
دسته
اگر به دسته ساز دقت کنید نخهایی را میبیند که به دور دسته بسته شدهاند که اصطلاحا به آن پرده گفته میشود. این پردهها وظیفه مشخص کردن موقعیت انگشتان ما بر روی دسته را دارند یا به گونهای میتوان گفت محل نت های ساز ما است.
پرده
تعداد این پردهها نیز با توجه به مکتبی که نوازنده در آن مینوازد میتواند از بین ۲۵ الی ۲۸ پرده متغییر باشد. با مشاهده این پردهها متوجه ضخامتهای متفاوت آنها میشوید. برخی از پردهها سه دور بسته شدند و برخی دیگر چهار دور، پردههایی که چهار دور بسته شدهاند محل نتهای شور سل (شور سل یکی از مایه های مشهور و محبوب در موسیقی ایرانی است) را مشخص میکند.
سرپنجه و گوشیها
بالاتر از دسته سرپنجه را داریم که گوشیها در آن قرار میگیرند. گوشیها به منظور کوک کردن سیم ها تعبیه شدهاند تا با پیچاندن آنها به سمت چپ و راست بتوانیم ساز را کوک کنیم. در قسمت سرپنجه چهار گوشی میبینیم که چهار سیم سه تار ما به دور آن پیچیده میشود.
خرک
خرک ساز نیز قطعهای چوبی است که بر روی صفحه ساز قرار گرفته و بر روی آن شیارهایی ایجاد کردند تا یک سر سیم بر روی آن قرار گیرد. در انتهای صفحه و پشت خرک، سیم گیر نصب شده است و سیمها به این قسمت وصل میشوند.
شیطانک
شیطانک هم قطعه باریک به اندازه پهنای دسته است که پایین سرپنجه قرار میگیرد و کارایی مشابه خرک دارد. بر روی شیطانک هم شیارهایی به منظور قرارگیری سیمها وجود دارد. اگر دقت کنید بالای شیطانک پردهای بسته شده که در واقع سیمها را ثابت نگه میدارد و از حرکت آنها بر روی شیطانک جلوگیری میکند.
ممکن است برای برخی سوال پیش بیاید: چرا با وجود چهار سیم در این ساز نام آن سه تار است ؟
نام سه تار حتی با وجود ۴ سیم هنوز بر روی این ساز مانده است. این ساز در ابتدا سه سیم داشته و قول مشهوری وجود دارد که سیم چهارم در اواخر دوره زندیه توسط عارفی به نام مشتاق علی شاه که آواز خوان و نوازنده برجسته ای بوده به این ساز اضافه شده است. به همین دلیل به سیم چهارم سیم مشتاق هم گفته میشود.
این سیم چهارم امکانات زیادی در اختیار نوازنده سه تار قرار میدهد و میتوان گفت شخصیت این ساز را کامل کرده است. از جمله این امکانات میتوان به کوکهای مختلفی که به سه تار اضافه شده است اشاره کنیم که به نوازنده این امکان را میدهد تا در مایههای مختلف بنوازند.
برای رفع ابهام هنرجویان عزیز به ترتیب از پایین به بالا سیمها را معرفی میکنیم تا با نام آنها بیشتر آشنا شوید.
شماره : سیم اول / نام : حاد / رنگ : سفید / جنس : فولاد / قطر : ۲۰ تا ۲۲ میکرون
شماره : سیم دوم / نام : زیر / رنگ : زرد / جنس : برنز / قطر : ۲۲ تا ۲۵ میکرون
شماره : سیم سوم / نام : مشتاق یا زنگ / رنگ : سفید / جنس : فولاد / قطر : ۲۰ تا ۲۲ میکرون
شماره : سیم چهارم / نام : بم / رنگ : زرد / جنس : برنز / قطر : ۳۵ تا ۴۰ میکرون
سه تار ؛ ساز خلوت یا کنسرت؟
احتمالا تا کنون زیاد شنیدهاید که سه تار، ساز اهل خلوت میباشد. این ساز از گذشته معمولا به عنوان ساز دوم نوازندگان یا خوانندگان بوده است. حال چرا سه تار را ساز خلوت میدانند؟ در گذشته به علت شدت صوتی کمی که این ساز دارد معمولا در خلوت نواخته میشده و آن را برای اجراهای موسیقی مناسب نمیدانستند.
اما امروزه با وجود وسایل الکترونیکی تشدید صدا مانند میکروفون، امپلی فایر و … دیگر با مشکلات قدیم مواجه نیستیم و میتوان به راحتی از سه تار در اجراهای موسیقی استفاده کرد. جالب است بدانید اولین کسی که ساز سه تار را برای عموم در رادیو اجرا کرد، استاد احمد عبادی بود. پس از این اتفاق سه تار فقط ساز خلوت نبود و در اجراهای عمومی نیز بیشتر مورد استفاده قرار میگرفت.
سلام
این تکه آخر جلسه اول که این آقا نواختن اسمش چس هست. بسیاز عالی بود
سلام
ضمن تشکر از تدریس بسیار خوب شما در صورت امکان لینک فایل PDF توضیحات نوشته شده در زیر ویدیو را هم در این صفحه قرار بدهید
متشکرم
سلام فایل پی دی اف برای توضیحات وجود نداره
سلام خدمت شما . بطفاً بفرمایید چطور میتونیم کتاب درسی شما را در امریکا تهیه کنیم
بسیار خوب توضیح دادید . خدا خیرتون بده . سپاسگزاریم.
سلام خدمت استاد عزیز.
بنده در یکی از شهر های کوچک در ایالت تنسی امریکا زنگی میکنم . دور از هر نوع کمکی برای یاد گیری سه تار . چقدر جالب درس میدهید و خیلی واضح و بسیار عالی . یک دنیا تشکر. سعال بنده این هست که وقتی شما کوک سه نا. را سی بمل ، فا ، سی بمل ، سی بمل و بخواهید مثلاً تمرین صفحه ۱۹ کتاب ذالفنون را انجام بدید و شروع با نوت دو روی سیم اول دست باز هست و شما میخواهید نوت دو را بزنید که در اصل سی بمل را دارید میزنید ولی کتاب میگه نوت دورا بزنید و انگشت اول که کتاب میگه نوت ر را بزنید که شما در اصل نوت سی را دارید میزنید . لطفاً راهنمایی کنید .
بسیار عالی برای ادامه اموزش چگونه میتوانیم با استاد ارتبا ط داشته باشیم
عالی بود.انگیزه گرفتم. درخشش تون روز افرون
عالی بود دقیق و واضح و قابل فهم
سلام. نوشتید که به سیم چهارم مشتاق گفته میشه. مشتاق سیم سومه درسته؟
سلام دوست عزیز
اگه به ترتیب از پایین سیم هارو بشمریم سیم سوم حساب میشه ولی دلیل اینکه سیم چهارم هم بهش گفته میشه اینه که اوایل تو سه تار ما سه تا سیم داشتیم و بعد یه شخصی به اسم مشتاق میاد یه سیم به سه تار اضافه میکنه چهارمین سیم رو به سه تار اضافه میکنه
چه نوع رابطه ای؟
با سلام ودرود فراوان به محضر دست اندرکاران این مجموعه خصوصا استادی فهیم وآشنا به فن. توفیق روز افزون درامور زندگی را برایتان آرزومندم
سلام دوست عزیز
سپاس از لطف شما 🌸🙏
باعر ض سلام وعرض ادب بابت آموزش سلیس وسریع استاد اموزگاردرخصوص تعلیم مفاهیم ساز سه تار وتشکر ازتمامی دست اندرکاران تهیه این برنامه اموزشی .ایام به کام،سپاس.
سلام دوست عزیز
سپاس از شما 🌸🙏
با سلام.و خسته نباشید.واقعا عالی عالی عالی .با تشکر از جنابعالی که واقعا باید عرض کنم نحوه آموزش با بیانی زیبا.و بینظیر.
🙏🌸
سلام استاد ارجمند بسیار متشکرم از اینکه آموخته های هنری خود را در جهت آشنایی و علاقمندی این هنر سنتی به هم وطنان عرضه مینمایید . من باوجو دسن بالا علاقمندم آنرا آموزش ببینم لذا خواهشمنداست در صورت امکان فایل pdf و صوتی آنرا ایمیل نمایید متشکرم