راهنمای جامع خرید سنتور

مقدمه : آشنایی با ساز سنتور

سنتور، یکی از سازهای زهی مضرابی موسیقی ایرانی است. سنتور، به وسیله دو مضراب چوبی نواخته می‌شود. ظاهر سنتور به شکل یک ذوزنقه متساوی الساقین است. نمونه مشابه این ساز ایرانی در آمریکا و شرق هند مورد استفاده قرار می‌گیرد. منشأ سنتور، مربوط به سازهایی با قدمت طولانی می‌شود که به پارسیان باستان در خاورمیانه، هند و شاید چین باستان باز گردد.

طراحی معاصر سنتور، به احتمال زیاد کمتر از دو قرن قدمت دارد. این نوع سنتور بیشتر در خاورمیانه رواج دارد، اما در عراق، ترکیه، سوریه، مصر، پاکستان، هند، تاجیکستان، چین، ویتنام، کره، اوکراین و دیگر کشورهای آسیای میانه نیز نواخته می‌شود.

انواع مختلفی از طراحی سنتور، بسته به منطقه مبدا، قطعات موسیقی تولید شده و ایده‌های سازنده ساز و نوازندگان وجود دارد. در  راهنمای جامع خرید سنتور، ما بر روی یک طرح سنتور تمرکز می‌کنیم که بیشترین محبوبیت را در ایران یا پارس معاصر دارد.

ساز سنتور، دارای بیش از سه اکتاو دامنه تونال است. این ویژگی سنتور را به یکی از سازهای سنتی با گسترده‌ترین محدوده صدایی تبدیل کرده است. هر نت این ساز، متشکل از هم صدایی ۴ عدد سیم است که بر روی یک نت کوک می‌شوند. همچنین سیم ها به صورت دسته‌های چهار تایی از روی خرک ها عبور می‌کنند.

در سنتورهای معمولی ۹ خرک داریم و طراحی این خرک‌ها به صورتی است که سیم‌های بم در سمت راست و سیم‌های زیر در سمت چپ قرار گرفته‌اند. این نوع سنتور، در واقع رایج‌ترین مدل سنتور است که به آن، سنتور ۹ خرک یا سل کوک نیز گفته می‌شود. برای مشاهده قیمت و خرید سنتور می‌توانید به قسمت فروشگاه اینترنتی سازکالا مراجعه نمایید.

سنتور از چه اجزایی تشکیل شده است؟

همان‌طور که در ابتدا راهنمای جامع خرید سنتور به آن اشاره شد سنتور، ذوزنقه‌ای شکل است. جعبه ذوزنقه‌ای شکل آن از چوب ساخته شده است که اصطلاحا به آن جعبه طنینی یا تشدید صدا گفته می‌شود. جعبه سنتور، به طور معمول از چوب درختان گردو یا سرو ساخته می‌شود.

بلندترین ضلع افقی ساز، با اندازه حدودا ۹۰ سانتی متر رو به روی نوازنده قرار می‌گیرد و ضلع موازی آن با اندازه حدودا ۳۵ سانتیمتر در طرف دیگر قرار گرفته است. ارتفاع این جعبه نیز حدودا ۸ الی ۱۰ سانتی متر است.

در ادامه مطلب اجزای اصلی سنتور را معرفی می‌کنیم 

صفحه رویی سنتور قسمتی است که خرک‌های ساز بر روی آن قرار می‌گیرد. این قسمت هم معمولا از چوب گردو ساخته می‌شود. یکی از چیزهایی که حتما در صفحه ساز به چشم می‌خورد، حفره هایی است که به شکل گل تراش خورده‌اند. این حفره‌ها علاوه بر جنبه تزئینی، نقش موثری در شفافیت و نرمی صدا دارند.

خرک‌هایی که بر روی صفحه قرار گرفته‌اند یکی از اصلی‌ترین نقش‌ها در ساز سنتور را دارند. این خرک‌ها با ترتیب خاصی چیده شده‌اند با توجه به جنس سیمی که بر روی آن قرار می‌گیرد دامنه معینی از صدا را تولید می‌کند. این چینش، به شکلی است که ۹ خرک در سمت چپ و ۹ خرک در سمت راست قرار می‌گیرد.

سیم‌ها نیز به صورت دسته‌های چهارتایی از روی هر کدام از خرک‌ها عبور می‌کند. در سنتورهای امروزی، دو دسته سیم وجود دارد که شامل سیم‌های زرد ( از جنس آلیاژ برنج )  و سیم‌های سفید ( از جنس آلیاژ نیکل )می‌شود. تعداد کل سیم‌ها ۷۲ عدد است. سیم‌ها به دسته‌های چهارتایی تقسیم می‌شوند که هر دسته با یکدیگر هم کوک هستند.

یعنی اگر هرکدام از چهار سیم با بقیه سیم‌های دسته خود کوک نباشد، کوک هر چهار سیم اشتباه شنیده می‌شود. بنابراین حتما هر چهار سیم باید دقیق و یک صدا کوک شوند. هر یک از سیم‌ها در کلاف سمت راست خود به گوشی‌های ساز وصل می‌شوند و کلاف سمت چپ به سیم گیر بسته می‌شوند.

برای کوک کردن سیم‌ها، باید از گوشی‌ها استفاده کنیم. این گوشی‌ها معمولا از جنس استیل ساخته می‌شوند. برای کوک کردن نیز ابزار مخصوصی به نام آچار کوک یا چکش کوک وجود دارد که با قرار دادن آن بر روی گوشی‌ها و چرخش آچار می‌توانیم سیم‌ها را کوک کنیم. در سمت چپ قسمت جانبی سیم گیر تعبیه شده است. سیم گیر برای نگه داشتن سیم‌ها به کار می‌رود و معمولا از جنس استیل است.

نحوه نواختن سنتور

همان‌طور که می‌دانید سنتور جزو سازهای مضرابی است. بنابراین سنتور نیز مانند بقیه سازهای این گروه به وسیله مضراب مخصوص خود نواخته می‌شود. این مضراب‌ها دو عدد ترکه چوبی یا چوب نازک هستند که بر روی نوک آن‌ها قطعه کوچکی از جنس نمد قرار می‌گیرد، تا صدای حاصل از برخورد سیم‌ها و مضراب، نرم و با زنگ کمتر شنیده شود البته در گذشته استفاده از نمد رایج نبود.

در ادامه مقاله راهنمای خرید سنتور با ما همراه باشید.

در حالت استاندارد سنتور باید در زاویه مناسب بر روی میز سنتور یا پایه قرار بگیرد و نوزانده در پشت آن بر روی صندلی بنشیند. ارتفاع صندلی باید به اندازه‌ای باشد که دست‌ها برای نواختن زیادی از حد بالا یا پایین قرار نگیرند.

پس از اینکه نوازنده مضراب‌ها را در دست گرفت برای نواختن باید قسمت نمددار مضراب را به کمک نیروی مچ دست بر روی سیم‌ها بزند تا صدا تولید شود.

معمولا نوازندگان سنتور، با هر یک از مضراب‌ها نت متفاوتی را می‌نوازند، برای مثال نت‌های پایه قطعه با دست چپ و ملودی با دست راست اجرا می‌شوند که نمونه این تکنیک را در برخی قطعات چهارمضراب می‌توانید مشاهده کنید.

بنابراین برای نواختن این ساز، احتیاج به دست‌هایی چابک و ذهن متمرکز دارید تا بتوانید پیشرفت چشمگیری در نواختن سنتور داشته باشید. به یاد داشته باشید اگر در نواختن سنتور مهارت کافی را بدست بیاورید می‌توانید قطعات بسیار زیبا و دلنشینی را با آن بسازید.

انواع سنتور در ایران

در ایران سنتور های مختلفی از نظر ساختار و کاربرد وجود دارد که عبارتند از :

• سنتور ۱۰ خرک
• سنتور ۱۱ خرک
• سنتور ۱۲ خرک
• سنتور لا کوک
• سنتور سی کوک
• سنتور باس
• سنتور باریتون
• سنتور کروماتیک
• سنتور کروماتیک بم

اما سنتور ۹ خرک یا سل کوک رایج‌ترین سنتور مورد استفاده در ایران است. در ادامه راهنمای جامع خرید سنتور قصد داریم یکی از جدیدترین مدل‌های سنتور را به شما معرفی کنیم.

سنتور هفت دستگاه

در سنتور هفت دستگاه، تغییر کوک سیم‌ها و دستگاه موسیقی سنتی امکان پذیر است. تعویض کوک دقیقا همان مشکلی است که کار بسیاری از نوازندگان سنتور را سخت می‌کند.

برای مثال اگر نوازنده‌ای احتیاج به تغییر دستگاه داشته باشد باید سیم‌های سنتور خود را دوباره کوک کند که این امر زمان بر و سخت است.

در سنتور هفت دستگاه، شما این امکان را دارید که در کمترین زمان کوک سیم‌های خود را با تنظیم پرده گردان‌ها تغییر دهید و از یک دستگاه موسیقی به دستگاهی دیگر منتقل شوید.

ویژگی های سنتور هفت دستگاه

پرده گردان : خصوصیت اصلی این سنتور پرده گردان‌های آن است. به کمک پرده گردان می‌توانید در عرض چند ثانیه کوک خود را تغییر دهید. پرده گردان شامل غلتک‌هایی می‌شود که بر روی ریل قرار دارند، با حرکت دادن غلتک کوک سیم به اندازه نیم پرده یا ربع پرده تغییر خواهد کرد.

همچنین جای نت‌ها کاملا مشخص شده است و با افتادن غلتک بر روی شیار ریل کوک سیم عوض می‌شود. به این صورت می‌توانید دستگاهی که در آن می‌نوازید را تغییر دهید، بدون این‌که سیم‌ها از کوک اصلی خارج شوند.

گوشی ها : گوشی‌های سنتور هفت دستگاه مخصوص این مدل می‌باشند و از پیچ و مهره تشکیل شده‌اند. این سنتورها از دقت بالایی در کوک کردن برخوردارند و ماندگاری طولانی در نگه داشتن کوک سیم‌ها دارند. پیچ‌های گوشی از جنس استیل و مهره‌ها از جنس برنج می‌باشند.

پل ها : از دیگر مشکلات رایج سنتورنوازان ایجاد قوس در صفحه چوبی در اثر تناوب آب و هوا است. در ساختمان بدنه سنتور هفت دستگاه نیز نوآوری‌هایی انجام شده که این مشکل را حل کرده است.

در تمامی سنتورها پل‌های بدنه قابل رویت و در دسترس نوازنده نیستند، اما در این مدل پل‌ها در دسترس است و نوازنده می‌تواند هر زمان که صفحه ساز قوس پیدا کرد آن را به حالت اول برگرداند و بالانس صفحه را با به کمک تنظیم پل‌ها حفظ کند.

برای خرید یک سنتور مناسب به چه نکاتی باید توجه کنیم ؟

به یاد داشته باشید اگر مبتدی هستید و برای اولین بار می‌خواهید ساز تهیه کنید بعد از مطالعه راهنمای جامع خرید سنتور حتما از راهنمایی های یک فرد با تجربه نیز استفاده کنید.

در ادامه مطلب به برخی از موارد مهم که در هنگام خرید سنتور باید بررسی شوند اشاره می‌کنیم.

برای ساخت سنتور اغلب از چوب گردو استفاده می‌شود، بنابراین کیفیت ساخت، پرداخت، طراحی و رنگ چوب نقش تعیین کننده‌ای در صدادهی و عمر ساز دارد. معمولا برای ساخت ساز از چوب کهنه و خشک استفاده می‌شود. به نحوه گره زدن سیم‌ها به سیم گیر نیز دقت کنید چرا که این عمل در ماندگاری کوک شما تاثیر گذار است.

به همراه سنتور ترجیحا پایه یا میز سنتور تهیه کنید تا بتوانید به شکل درست بنوازید و از بابت سالم ماندن ساز اطمینان خاطر داشته باشید.

مهم‌ترین ویژگی یک ساز صدای آن است. صدای سنتور نیز باید یکدست با کمی زنگ و حجم مناسب شنیده شود؛ که مسائلی مانند جنس چوب، کیفیت ساخت، کیفیت سیم و.. باعث بوجود آمدن صدای مطلوب می‌شوند.

یکی دیگر از نکات قابل توجه، متورم نبودن چوب صفحه رویی سنتور است. با نگاه کردن به صفحه می‌توانید صاف بودن صفحه را بررسی کنید.

معمولا سنتور به همراه هاردکیس، مضراب و چکش کوک ارائه می‌شود. هاردکیس برای جلوگیری از آسیب دیدگی ساز، مضراب برای نواختن و چکش برای کوک کردن ساز لازم است.

صدای سنتور را بشنوید!

قطعا مهم‌ترین ویژگی نه تنها در سنتور بلکه در تمامی سازها صدای زیبا و مناسب است. در واقع برای تشخیص خوب بودن صدای سنتور باید با آن بنوازید تا بتوان نوع صدا را بررسی کرد. بنابراین اگر خواستید از کیفیت صدای یک ساز مطمئن شوید بهتر است صدای آن را هنگام نواختن گوش کنید، اگر صدا کاملا یکدست و بدون زنگ اضافه بود پس می‌توان گفت سازی که انتخاب کرده‌اید خوش صدا است.

البته لازم به ذکر است تست صدا ترجیحا باید توسط یک نوازنده با تجربه انجام شود تا به صورت دقیق بتواند در رابطه با صدای ساز و نواختن آن نظر بدهد، پس اگر خودتان نوازنده حرفه‌ای نیستید از فرد دیگری در این زمینه کمک بگیرید. اهمیت این موضوع به این خاطر است که صدای سازهای مختلف برای یک فرد عادی به اندازه یک نوازنده متفاوت به نظر نمی‌رسد.

در چه منطقه ای زندگی می کنید؟

یکی از سوال‌های مهمی که باید در حین خرید سنتور از خود بپرسید این است که، محل زندگی شما چه مقدار رطوبت دارد؟ به دلیل استفاده از چوب در ساخت ساز سنتور، این ساز در برابر رطوبت آسیب پذیر است و در برابر این مشکل باید محافظت شود. برای افرادی که در مناطق مرطوب زندگی می‌کنند پیشنهاد می‌شود تا از سنتورهای رطوبتی استفاده کنند. این سنتورها با ساختار خاصی که دارند مقاومت بیشتری در برابر رطوبت دارند. از بهترین سنتور های رطوبتی می توان به سنتور های رطوبتی همنواز اشاره کرد.

ساستین یا کشش صدا

یکی از مهم‌ترین معیارها در صدای سنتور میزان کشش صدا است. خوب یا بد بودن کشش صدا بستگی به هدف شما در نوازندگی دارد. اگر به دنبال ضبط استدیویی هستید سنتورهایی با ساستین یا کشش صدای پایین‌تر مناسب‌تر هستند. اما اگر فقط به نوازندگی و تمرین می‌پردازید کشش صدای بالاتر می‌تواند جذاب‌تر باشد.

مشخصات صدایی‌

مشخصه‌های صدایی یک ساز می‌تواند مختلف باشد که برخی از این ویژگی‌ها به عنوان استاندارد و برخی دیگر سلیقه‌ای محسوب می‌شوند. برای مثال صدای صاف، تمیز، با حجم مناسب و یکنواخت استانداردهای صدادهی محسوب می‌شوند اما زیر و بم بودن صدا، ارتعاش کم یا زیاد، تیز یا زنگ‌دار بودن صدا گزینه‌های سلیقه‌ای به حساب می‌آیند که به واسطه نوع مواد و نحوه ساخت در صدای یک ساز ایجاد می‌شوند.

از مواردی که در نوع صدای سنتور تاثیر گذار است می‌توان به چوب مورد استفاده در بدنه و صفحه و ضخامت آن اشاره کرد. به اعتقاد اکثر اساتید سنتورسازی، سازهای با چوب گردوی تیره و راه راست و یا فردار دارای کیفیت صوتی بهتری دارند.

سخن آخر 

ساز شما قرار است دوست و همراه شما در مسیر موسیقی باشد پس صرفا به چشم یک وسیله به آن نگاه نکنید. ساز مناسب خود را پیدا کنید تا با علاقه و انگیزه به تمرین بپردازید. همانطور که گفته شد، خرید سنتور دارای نکاتی است که هنگام تهیه آن بهتر است کاملا بررسی شوند.

سعی کنید سازتان را به تنهایی تهیه نکنید و از فردی با تجربه کمک بگیرید. ترجیحا فقط بر اساس برند و قیمت خرید نکنید. همچنین حتی الامکان برای خرید فروشگاه‌های مختلف را بررسی کنید و همه موارد پیشنهادی را بررسی کنید و حتما از مشورت یک نوزانده حرفه‌ای استفاده کنید.

در راهنمای جامع خرید سنتور تمام نکات ضروری برای خرید را به شما توضیح دادیم. شما را با انواع سنتور آشنا کردیم و یک مدل سنتور را به شما معرفی کردیم. در انتها می‌توانید برای مشورت بیشتر با کارشناسان ما، سوال خود را  در قسمت نظرات مطرح نمایید.

مطلب پیشنهادی: تکنیک‌ها و سبک‌های سنتور نوازی