قبل از اینکه به سه تار مشقی بپردازیم، کمی راجع به سه تارصحبت می‌کنیم. سه تار یکی از اصیل‌ترین سازهای سنتی در ایران است. به گونه‌ای این ساز نمادی از موسیقی سنتی ایرانی است. همچنین سه تار از قدمت بالایی در تاریخ موسیقی ما برخوردار است و امروزه نیز همچنان یکی از سازهای محبوب در میان مردم است.
به دلیل اینکه موسیقی سنتی اصیل در میان ملت ما طرفداران زیادی در سنین مختلف دارد به همین دلیل اکثریت مردم با ساز سه تار آشنا هستند یا خود جزء نوازندگان این ساز می‌باشند.
بسیاری از افراد علاقه مند به سه تار که قصد یادگیری این ساز را دارند، ابتدا لازم است یک سه تار مناسب برای خود تهیه کنند. اما این موضوع مانند خریدهای عادی و روزمره نیست و باید با اطلاعات کافی و تجربه خریداری گردد. اما اگر این تجربه اول شما در خرید یک ساز است توصیه می‌کنیم به همراه یک نوازنده با تجربه به فروشگاهی بروید یا به کمک استاد موسیقی خود سازتان را انتخاب کنید. در ادامه شما را با انواع دسته بندی‌های سه تار و نحوه خرید آن آشنا می‌کنیم.
سه تار مشقی چیست؟
به طور کلی سازها از نظر سطح کیفی و نوع صدادهی به سه دسته: مبتدی – نیمه حرفه ای – حرفه‌ای تقسیم می‌شوند. به سازهای مبتدی مشقی هم گفته می‌شود. این سازها بر اساس سطحی که دارند کیفیت ساخت و صدا و همچنین قیمت‌های متفاوتی هم دارند.
نکات مثبت و منفی سازهای مشقی
سازهای مبتدی یا مشقی ارزان‌ترین مدل‌ها هستند که به منظور تمرین هنرجویان مبتدی با کیفیت متوسط ساخته می‌شوند. از آن‌جایی که سه تار سازی ظریف و چوبی می‌باشد، احتمال شکستن و آسیب دیدن آن هم زیاد است و برای مبتدیانی که تازه این ساز را تهیه می‌کنند ممکن است در حمل و نقل و نگهداری نامناسب ساز در معرض آسیب باشد بنابراین سازهای مشقی برای این هنرجویان بهترین گزینه محسوب می‌شوند.
اگر هنرجویی بخواهد به طور جدی شروع به نواختن ساز کند، نیاز به تمرین مستمر و روزانه دارد و بهتر است با سه تار مشقی تمرین کند. سه تار مشقی تفاوت‌های زیادی با ساز حرفه‌ای دارد که از جمله تفاوت‌های آن میتوان به جنس چوب، قدمت آن و کیفیت صدادهی آن اشاره کرد.
اما برخی نکات وجود دارند که لازم است درباره ساز مبتدی بدانید برای مثال سه تار مشقی با توجه به قیمت نسبتا پایینی که دارد از کیفیت پایین‌تری نسبت به سازهای دیگر برخوردار است، به همین دلیل میتوان گفت اغلب سه تارهای مشقی ممکن است دارای فالشی در صدا باشند و از قطعاتی با کیفیت معمولی در ساخت آن‌ها استفاده شده باشد.
احتمال دارد این موضوعات هنرجو را در ابتدای آموزش دچار برخی مشکلات کند، زیرا هنرجو ناچار است دائما درگیر تنظیم کوک و تعمیر قطعات ساز باشد و وقت و هزینه خود را صرف این مسئله کند. پس بهتر است هنرجویان مبتدی برای خرید اولین ساز خود از مشاوره استاد یا نوازندگان سه تار راهنمایی بگیرند تا با انتخاب سازی مناسب و مقرون به صرفه انگیزه بیشتری در یادگیری سه تار بدست بیاورند.
روش‌های تشخیص یک سه تار خوب
اگر بخواهیم از ظاهر یک ساز خوب شروع کنیم، باید به مواردی مانند ساخت تمیز و با سلیقه آن دقت کنیم. این موضوع شامل نبود ضایعاتی مثل چسب و کیفیت لاک و الکی روی بدنه و سایر موارد این چنینی می‌باشد. به یاد داشته باشید منظور ما زیبایی ظاهری و سطحی سه تار نیست بلکه ظرافت و دقت در ساخت آن است!
بعد از بررسی ظاهری، ساز را بردارید تا وزن آن را حس کنید. اصولا باید میان دسته و کاسه تناسب وزنی وجود داشته باشد به گونه‌ای که هنگام نواختن تعادل ساز در دستان نوازنده برقرار باشد. برای مثال اگر ساز شما دارای دسته نسبتا سنگین و ضخیمی باشد باعث صرف نیروی اضافه برای نگه داشتن آن و در نتیجه خستگی زود هنگام نوازنده در هنگام نواختن شود.
اگر فردی متخصص برای خرید به شما کمک می‌کند لازم است تاب نداشتن دسته را چک کند. برای تشخیص این مورد فاصله سیم اول و آخر نسبت به سطح صفحه انگشت گذاری بررسی می‌شود، اگر در هر نقطه‌ای این فاصله متغیر باشد یعنی دسته سه تار تاب دارد.
کاسه و صفحه سه تار باید دارای بافتی یکدست باشد و بین اتصالات صفحه و کاسه – دسته و کاسه و ترکه‌های چوبی که شکل کاسه را تشکیل روزنه یا ترک ایجاد نشده باشد. ضمنا نوع چوبی که در کاسه، صفحه و دسته به کار برده می‌شود اهمیت زیادی در کیفیت ساز دارد. برای ساخت سه تار معمولا از چوب‌های توت و گردو استفاده می‌شود.
رنگ پوششی روی بدنه ساز باید یکنواخت باشد و بیش از حد ضخیم نباشد، چرا که موجب خفه شدن صدا می‌شود.
سه تار های پرطرفدار
در ایران تولید کننده های بسیاری هستند که سه تار های ارزان قیمت تولید می کنند. از مشهور ترین تولید کنندگان سه تار های مشقی میتوان به سه تار های مارال، سه تار های مفاخری و سه تار های مفاحی اشاره کرد. این سه تار ها علاوه بر کیفیت مناسب قیمتی بسیار مناسب داشته و برای افراد مبتدی توصیه می شوند.
مقاله پیشنهادی : معرفی و راهنمای جامع خرید ساز تار
سخن پایانی
برای خرید یک سه تار خوب نکات این مقاله را به صورت خلاصه اینجا مطرح کرده ایم، بنابراین حتمابه این چند نکته دقت کنید :
اگر نوآموز هستید یا اولین خرید سازتان را انجام می‌دهید، حتما با مربی یا فرد متخصص برای خرید سه تار مشورت کنید.
در صورت امکان در فروشگاه موسیقی صدای ساز را تست کنید یا درخواست کنید تا برای شما با ساز مورد نظر کمی بنوازند تا از زیبایی صدای آن اطمینان حاصل کنید.
اجزای بدنه و کیفیت کار بر روی چوب آن‌ها را با جزئیات بررسی کنید تا مشکل یا خرابی در ساز وجود نداشته باشد.
ترجیحا برای ساز خود یک کیف مناسب هم تهیه کنید تا از آسیب‌های احتمالی جلوگیری شود.
و اما نکته مهم این است که قیمت گران تر همیشه دلیل بر بهتر بودن ساز نیست، شاید ساز از نظر کیفیت متریال و ساخت دارای سطح بهتری باشد اما ممکن است به دلیل تنوع در سلیقه‌های صدایی شما صدای آن سه تار را پسند نکنید. پس قیمت را اولویت اول قرار ندهید و حتما تناسب قیمت و کیفیت را بین سازها مقایسه کنید.
ضمنا سه تار مشقی را برای دوره مبتدی و انجام تمرین‌ها پیشنهاد می‌کنیم و پس از پیشرفت ترجیحا بهتر است ساز خوش صدا تری تهیه کنید تا از نواختن با آن لذت ببرید.
پیشنهاد ما این است که مقاله محبوب ترین سازهای سنتی ایرانی را نیز مطالعه کنید.
