رهبر ارکستر کیست و چه وظیفه ای دارد؟

رهبران ارکستر، یکی از جذاب‌ترین وظایف یک موزیسین حرفه‌ای در زمینه اجرا می‌باشد. نکاتی مهمی است که باید در مورد رهبران ارکستر بدانید و مهم‌ترین آن این است که این افراد، به شکل خارق العاده ای به قسمت‌های مختلفی از موسیقی اشراف دارند و می‌توانند به بهترین شکل ممکن با استفاده از زبانی خاص، نکاتی را به نوازندگان در حال اجرا منتقل کنند. اما رهبر ارکستر کیست؟ چه وظایفی دارد و برای تبدیل شدن به یک رهبر ارکستر حرفه‌ای، چه کارهایی باید انجام داد. در این مقاله قصد داریم تا به شکلی دقیق‌تر وظایف یک رهبر ارکستر حرفه‌ای را بررسی کنیم.

در ادامه با سازکالا همراه باشید.

یکی از نکاتی که باید در مورد رهبران ارکستر بدانید، این است که خارج از محل اجرای کنسرت نیز آن‌ها وظایف گوناگونی بر عهده دارند و برای تبدیل شدن به یک رهبر ارکستر حرفه‌ای، نیاز است تا سه مرحله اصلی را پشت سر بگذارید.

همچنین جالب است بدانید که رهبران ارکستر به شکل امروزی، در گذشته وجود نداشتند. رهبرانی که امروز در بسیاری از ارکسترها و اجراها مشاهده می‌کنید، از اوایل قرن ۲۰ ام میلادی به این وظیفه منصوب شده اند و پیش از آن زمان، یعنی در زمان موتزارت، باخ و بتهوون، شخصی به عنوان رهبر ارکستر در اجراها وجود نداشت.

به طور کلی، یک رهبر ارکستر علاوه بر رهبری گروه خود در حین اجرا، وظایف دیگری نیز بر عهده دارد. برای مثال یک هفته پیش از اجرای زنده، بسیاری از رهبران ارکستر به تمرین با نوازندگان خود می‌پردازند تا از کیفیت اجرا مطمئن شوند. در اینجا اما وارد این جزئیات نمی‌شویم و بیشتر به کارهایی که یک رهبر در حین اجرا انجام می‌دهد، تمرکز می‌کنیم.

به شکل کلی، رهبران ارکستر سه لول و مرحله دارند که با توجه به دانش آن‌ها از موسیقی و همچنین تجربه، در این مراحل پیشرفت می‌کنند. مرحله اولی که باید برای تبدیل شدن به یک رهبر بگذرانید، مرحله ای ساده و آسان است. از سمت دیگر مرحله آخر بسیار سخت و پیچیده خواهد بود و نیازمند دانش زیاد و همچنین تمرکز فوق العاده ای خواهد بود.

مرحله اول – دستورات زمانی

یکی از ابتدایی‌ترین و پایه ای‌ترین وظایفی که بر عهده رهبران ارکستر است، این است که زمان شروع اجرا را به آن‌ها نشان دهد و در قسمت‌هایی از اجرا، به آن‌ها نشان دهد تا سرعت نوازندگی خود را بیشتر کنند. با این که رهبر ارکستر در کنار ریتم، نکات دیگری را نیز در اجرا به نوازندگان خود منتقل می‌کند، اما تغییر تمپو و تغییر داینامیک در نوازندگی یکی از اصلی‌ترین کارهایی است که بر عهده اوست.

به عبارت دیگر، اگر یک گروه ارکستر بدون رهبر شروع به اجرا کند، در تمام طول اجرا به شکل یکنواخت به اجرای قطعات مختلف می‌پردازد و همین نکته باعث می‌شود تا شنونده خسته شده و لذت لازم را از قطعه مورد نظر نبرد.

یکی از نکاتی که باید در نظر داشته باشید، این است که گروه‌های ارکستر بسیار حرفه‌ای، می‌توانند قطعات خود را بدون یک رهبر نیز اجرا کنند! در نظر داشته باشید که برای این کار، نیاز است تا از قطعات خیلی پیچیده استفاده نشود. عموما پس از آن که رهبر ارکستر تمپو اصلی کار را تعیین کند و قطعه مورد نظر نیاز به تغییر تمپو نداشته باشد.، نیازی به رهبر نیست. اما اگر گروه از ضرب بیفتد و تمپو را گم کنند چه؟

در ادامه مقاله رهبر ارکستر کیست و چه وظیفه ای دارد؟ با ما همراه باشید.

مرحله دوم – آموزنده

تمامی قطعاتی که در ارکسترها به اجرا در می‌آیند، پیش از اجرا توسط گروه تمرین می‌شوند و در صورتی که قطعه انتخاب شده، بسیار پیچیده و سخت باشد، رهبر ارکستر در قامت یک معلم و آموزنده ظاهر می‌شود و پیچیدگی‌های قطعه را برای نوازندگان شرح می‌دهد.

نکته سخت ماجرا اینجاست که رهبر ارکستر تنها چند جلسه تمرینی فرصت دارد تا گروه ارکستر خود را آماده برای اجرا کند. بنابراین شخصی که به عنوان یک رهبر ارکستر مشغول به فعالیت می‌شود، باید به قطعه مورد نظر کاملا آگاهی داشته باشد و بتوانید سازهای مختلف آن را به درستی به نوازندگان آموزش دهد.

اما اگر در حین تمرین و یا حتی در حین اجرا، گروه دچار مشکل شوند و برخی نوازندگان قطعه را اشتباه بنوازند، این وظیفه رهبر است که سریعا مشکل را برطرف کند.

برای مثال، اگر فلوت ها سریع‌تر از دیگر سازها شروع به نواختن کنند، نوازنده پرکاشن ساز خود را محکم بنوازید، ترومپت‌ها از کوک خارج شوند، نوازندگان ویولن هماهنگی لازم را نداشته باشند و …

مرحله سوم – هنرمندی در کنار رهبری

هنگامی که یک شخص شروع به رهبری ارکسترهای مختلف می‌کند، ممکن است بعد هنری او از بین برود و به شکل کلی، تنها نگران درست اجرا شدن قطعه باشد، اما مشهورترین رهبران ارکستر در دنیا، در کنار آن یک رهبر فوق العاده برای گروه خود هستند، بعد هنری خود را نیز حفظ می‌کنند و همانند یک هنرمند، در تلاش هستند تا اجرای آن‌ها بیشتری تاثیر را بر روی شنونده داشته باشد.

پیش از قطعی شدن اجرا، یکی از وظایفی که بر دوش رهبر ارکستر است این است که با داینامیک‌های مختلف قطعه آشنا باشد و سعی کند با تغییر آن‌ها برای تاثیرگذاری بیشتر، قطعه ای زیباتر را تولید کند. پیش از انتخاب قطعه، پیش از صحبت کردن در خصوص چگونگی نواختن سازها، زمان ورود باقی سازها به قطعه، داینامیک‌ها، تمپو و غیره، یک رهبر حرفه‌ای یک هدف در ذهن دارد و می‌داند که چه حسی را می‌خواهد به شنونده منتقل کند.

در واقع، در مرحله نهایی، رهبر ارکستر همانند یک نقاش خبره عمل می‌کند. پیش از آن‌ها قلم خود را بر دارد، می‌داند که تابلو خود را به شکلی می‌کشد و یک هدف در سر دارد.

مطلب پیشنهادی : مراحل یادگیری ساز در سنین بزرگسالی

سخن پایانی

وظیفه رهبران ارکستر، یک وظیفه پیچیده و سخت است که شاید بسیاری از نوازندگان با آن آشنایی نداشته باشند. در این مقاله قصد داشتیم شما را به بیشتر با این وظیفه آشنا کنیم و بتوانیم به شکل دقیق، به اینکه یک رهبر ارکستر کیست بپردازیم.