آموزش نحوه کنترل فیدبک

برای هر موزیسینی که برای اولین بار یا بارها حین اجرا با میکروفون سروکار داشته است، این موضوع پیش آمده که صدای تیز و جیغ مانندی از میکروفون پخش شود. خبر خوب اینجاست که پس از مطالعه این مطلب، بر نحوه کنترل فیدبک تسلط کامل پیدا خواهید کرد و دیگر حین اجرا و کار با میکروفون، خبری از این صداهای جیغ مانند نخواهد بود.

در ادامه با سازکالا همراه باشید.

تعریف فیدبک

در وهله اول لازم است نگاهی بیندازیم به این موضوع که فیدبک چیست. در واقع، حین کار با یک سیستم صوتی آمپلی فایر (تقویت شده) فرکانس‌های غالب به اندازه ای بلند هستند که مبدل، آن‌ها را جذب می‌کند، این مبدل می‌تواند یک میکروفون، دستگاه پیکاپ، یا حتی یک قطعه الکتریکی باشد که در آن فرکانس دارای ارتعاش رزونانس است. با جذب این فرکانس‌ها توسط مبدل، تقویت آن توسط آمپلی فایر و در نهایت بازپخش آن، شاهد پدیده ای به نام فیدبک هستیم. میزان شدت فیدبک به میزان gain صوتی بستگی دارد. ممکن است فیدبک تنها یک صدای زنگ مانند یا یک صدای جیغ مانند و گوش خراش باشد. فیدبک مزایا و معایب خود را دارد. در حالی که گیتاریست‌ها حین نواختن یک نت از فیدبک برای ساستین هرچه بیشتر آن استفاده می‌کنند، اما مهندسان صدا و آهنگسازان دل خوشی از فیدبک ندارند!

در ادامه، استراتژی‌ها و ابزارهایی معرفی خواهند شد که نحوه کنترل فیدبک را به شما آموزش می‌دهد و از ایجاد فیدبک حین آهنگسازی جلوگیری خواهد کرد.

راهکارهای کاهش فیدبک

مبحث فیدبک در عین سادگی می‌تواند در مواردی بسیار پیچیده شود. علل بروز فیدبک در استیج‌ها و استودیوهای مختلف، متفاوت است. رزونانس صوتی فضای یک اتاق، تعداد میکروفون‌های بکار رفته و محل قرارگیری آن‌ها، محل قرارگیری بلندگوهای اصلی و اسپیکرهای مانیتور، زاویه سطوح انعکاسی نسبت به میکروفون و بسیاری از موارد دیگر، بر میزان شدت فیدبک یک سیستم و میزان سختی کنترل آن تاثیرگذار است.

۱. نحوه قرارگیری میکروفون

یکی از موارد کلیدی در مبحث فیدبک، این موضوع است که هرچه تعداد میکروفون‌های لایو بیشتر باشد، احتمال بروز فیدبک و میزان شدت آن بیشتر خواهد بود. در صورتی که الگوی قطبی هر یک از میکروفون‌ها ذره ای با میدان صوتی اسپیکرهای اصلی سیستم هم راستا باشد، احتمال بروز فیدبک افزایش می‌یابد. بنابراین، یکی از عواملی که تاثیر به سزایی در کاهش احتمال بروز فیدبک دارد، کاهش تعداد میکروفون‌ها و دقت در انتخاب نوع میکروفون می‌باشد.

همانطور که می‌دانیم، در میکروفون‌هایی که دارای الگوهای قطبی سوپرکاردیوئید و هایپرکاردیوئید هستند، یک پیکاپ مشخص در پشت میکروفون تعبیه شده است؛ درحالیکه، این پیکاپ در سایر میکروفون‌ها با الگوهای قطبی کاردیوئید استاندارد وجود نداشته و الگوی قطبی کمابیش یک طرفه دارند. اگر نمودارهای الگوهای قطبی کاردیوئیدی استاندارد را دیده باشید، همچون یک قلب وارونه در جلوی میکروفون به نظر می‌رسند که تنها دو طرف میکروفون را پوشش می‌دهد. این نمودار در میکروفون‌هایی با الگوهای قطبی سوپرکاردیوئید و هایپرکاردیوئید بیشتر شبیه به قارچ است که از دو طرف دارای پهنای کمتری بوده و ساقه آن تا پشت میکروفون کشیده می‌شود.

از این رو، می‌توان متوجه شد که بکارگیری میکروفون‌های سوپرکاردیوئید و هایپرکاردیوئید و قرارگیری آن‌ها در راستای میدان صوتی اسپیکرها، امکان بروز فیدبک را بشدت افزایش می‌دهد. علاوه بر این، در نظر داشته باشید آنچه در اینجا بعنوان الگوی قطبی میکروفون از آن یاد شد تنها تصویرسازی دو بعدی آن بر روی کاغذ بود، درحالیکه این الگوهای قطبی در واقعیت، سه بعدی هستند. بنابراین هرگاه در حال چیدمان میکروفون‌ها بر روی استیج بودید، الگوی قطبی میکروفون‌ها را همچون بالنی در نظر بگیرید که اطراف میکروفون را در بر گرفته است.

۲. نحوه قرارگیری اسپیکر مانیتور بدون بروز فیدبک

پس از انتخاب محل قرارگیری میکروفون‌ها، نوبت به اسپیکرهای مانتورینگ می‌رسد. چیدمان اسپیکرهای مانیتورینگ را می‌بایست با توجه به الگوی قطبی میکروفون‌ها انجام داد. به یاد داشته باشید که بهترین محل برای استقرار اسپیکر مانیتورینگ، پشت سر یک میکروفون با الگوی قطبی کاردیوئیدی استاندارد است، زیرا ضعیف‌ترین قسمت میکروفون هستند که کمترین میزان فرکانس‌های غالب را جذب می‌کنند.

در میکروفون‌هایی که دارای الگوهای قطبی سوپرکاردیوئید و هایپرکاردیوئید هستند، می‌بایست اسپیکرهای مانیتورینگ را با زاویه ۳۰ الی ۴۵ درجه نسبت به خط مرکزی الگوی میکروفون و متمایل به سمت چپ یا راست قرار داد.

یکی دیگر از مواردی که در بروز فیدبک حین اجرا تاثیرگذار است، قسمت پشتی استیج می‌باشد. اگر دیواره پشتی استیج سطح انعکاسی مناسبی باشد، می‌تواند فرکانس‌های بالا را مستقیما به سمت میکروفون‌ها بازتاب داده و ریسک بروز فیدبک را بالا ببرد.

حال متوجه می‌شوید که چرا مبحث فیدبک در عین سادگی، گاها دچار پیچیدگی‌های خاصی می‌شود! به ویژه، این پیچیدگی زمانی بیشتر خواهد شد که تعداد افراد بند موسیقی بیشتر بوده و تعداد میکروفون‌ها و اسپیکرها افزایش می‌یابد. یکی از راه حل‌های این موضوع، تغییر اسپیکرهای مانیتورینگ خارجی به انواع کوچک‌تر آن می‌باشد که می‌توان در داخل گوش قرار داد (IEM). این اسپیکرهای مانیتورینگ کوچک در انواع باسیم و بی سیم عرضه می‌شوند.

در ادامه مقاله نحوه کنترل فیدبک هنگام استفاده از میکروفون با ما همراه باشید.

۳. نحوه قرارگیری بلندگوها

اگر تصور کرده اید که چیدمان بلندگوها نسبت به دو مبحث قبلی ساده‌‌تر بوده و تنها کافیست آن‌ها را در جایی غیر از فضای جلویی میکروفون‌ها قرار دهید، کاملا در اشتباه هستید! یکی از مباحث نه چندان جذاب فیزیک صدا، این موضوع است که فرکانس‌های مختلف در هر بلندگو، دارای الگوهای پوششی متفاوتی هستند.

اگر تا به حال تجربه نصب ساب ووفر برای سیستم خانگی یا استودیوی خانگی را داشته اید، حتما متوجه شده اید که فرکانس‌های پایین (low frequencies) جهت دار نیستند، بنابراین فرقی نمی‌کند ساب ووفر را کجا قرار دهید، زیرا هیچ اختلال و فیدبکی ایجاد نمی‌کنند. واقعیت این است که بلندگوهای اصلی، فرکانس‌های پایین تا متوسط را در اطراف بلندگو پخش می‌کنند. بنابراین، کافیست اینسترومنت‌هایی که فرکانس‌های پایین را جذب می‌کنند، همچون کیک درامز، امپلی فایرهای بیس و غیره را دور از میدان صوتی بلندگوها قرار دهید. از آنجایی که در چنین شرایطی gain صدا کمتر است، هرچه میکروفون‌ها را نزدیک‌تر به بلندگوها قرار دهید، از بروز فیدبک جلوگیری خواهید کرد.

گاهی اوقات، رعایت تمامی این موارد کافی نبوده و ناچاریم از تکنولوژی کمک بگیریم!

۴. نحوه کنترل فیدبک از طریق اکولایزر

در وهله اول باید توجه داشته باشیم که اکولایزرهای سه بانده (بالا/متوسط/پایین) که اغلب در کانال وردی میکسر اعمال می‌شوند، در این زمینه کاربردی نخواهند داشت. این نوع از اکولایزرها پهنای باند بالایی داشته و جلودار فرکانس‌های غالب نیستند. در چنین شرایطی، واحدهای اکولایزر گرافیکی همچون dbx 131s مونو یا dbx 231s استریو ۳۱ بانده پاسخگوی فیدبک‌های احتمالی خواهد بود. یه ۳۱ باند این اکولایزرها قابلیت کنترل یک اکتاو فرکانس را دارند. این اکولایزرها قابلیت بکارگیری روی سیستم مانیتورینگ و شبکه اصلی را داشته و تاثیر به سزایی در حذف و جلوگیری از فیدبک‌ها دارند.

فرآیند حذف فیدبک توسط اکولایزر به این صورت است که فیدبک‌ها را شناسایی کرده و فرکانس‌های غالب آن را تشخیص دهد، سپس، از اکولایزر برای قطع دقیق آن‌ها استفاده می‌شود. این پروسه به صورتی انجام می گیرد که کوچکترین تاثیری بر وضوح و کیفیت صدا نداشته باشد.

۵. شناسایی و حذف خودکار فیدبک

با پیشرفت تکنولوژی و به ویژه، سریع‌تر و قدرتمندتر شدن DSPها، تشخیص و حذف خودکار فیدبک‌ها امکان پذیر شده است. این قابلیت در بردهای میکس دیجیتال همچون SC TouchMix تحت عنوان Feedback Wizard وجود دارد. حتی بلندگوهای قدرتمندی همچون سری JBL EON7 و Mackie Thump نیز مجهز به این قابلیت می‌باشد. علاوه بر این، همچنین واحدهای رک جداگانه ای مانند dbx DriveRack وجود دارند که دارای قابلیت حذف خودکار فیدبک می‌باشد.

چک لیست نهایی جلوگیری از بروز فیدبک

• انتخاب هوشمندانه نوع میکروفون در تعداد کم و با الگوی قطبی کاردیوئیدی مناسب.
• در صورت استفاده از میکروفون‌هایی با الگوی قطبی کاردیوئیدی استاندارد، محل قرارگیری اسپیکرهای مانیتورینگ در پشت میکروفون و منطبق بر خط مرکزی الگوی آن می‌باشد. در صورت بکارگیری میکروفون‌هایی با الگوهای قطبی سوپرکاردیوئید و هایپرکاردیوئید، محل قرارگیری اسپیکرهای مانیتورینگ با زاویه ۳۰ الی ۴۵ درجه نسبت به خط مرکزی الگوی میکروفون و متمایل به سمت چپ یا راست می‌باشد.
• همواره میکروفون‌ها را پشت سر بلندگوهای اصلی قرار دهید.
• از اکولایزر و فیلترهای بالاگذر و پایین گذر برای کاهش فرکانس‌های غالب و حذف فیدبک بهره ببرید.
• بکارگیری ابزارهای هوشمند شناسایی و حذف فیدبک همواره بهترین راه حل موجود نمی‌باشد. تنها در موارد ضروری از آن‌ها استفاده کنید.

سخن پایانی

در نهایت، همواره نسبت به ستاپ سیستم خود حساس بوده و هوشمندانه عمل کرده و همواره به یاد داشته باشید که هرچه کیفیت صدای تولید شده روی استیج بهتر باشد، شنوندگان از اجرای شما لذت بیشتری خواهند برد و هرچه شنوندگان سرگرم شوند، شما لذت بیشتری خواهید برد!

در این مقاله به صورت کامل نحوه کنترل فیدبک هنگام استفاده از میکروفون و روش‌ها و استراتژی‌هایی را به شما عزیزان توضیح دادیم تا بتوانید بهترین صدا را در حین اجرا داشته باشید.

مطلب پیشنهادی: نحوه میکروفون گذاری در اجرای زنده