دستگاه‌های اکولایزر را می‌توان یکی از مهم‌ترین محصولات در صنعت موسیقی و تولید صدا دانست. اکولایزرها به تغییر فرکانس سیگنال‌های صوتی با بالاترین دقت ممکن کمک شایانی می‌کنند. جالب است بدانید که اکولایزرها در سینماها، سیستم‌های hi-fi و خودروها نیز بکار می‌روند و هدف آن‌ها تولید بهترین صدای ممکن است. در ادامه ی این مطلب، نحوه کار با تنظیمات اکولایزر در موقعیت‌ها و شرایط مختلف را خواهید آموخت. با سازکالا همراه باشید.
اکولایزر چیست و چه جاهایی کاربرد دارد؟
اکولایزر نوعی افکت صوتی محسوب می‌شود که به منظور افزایش یا کاهش فرکانس‌های خاص در یک فایل صوتی بکار رفته و در دو نوع آنالوگ و دیجیتال وجود دارد. دو کارکرد کلی اکولایزر به شرح زیر است:
تنظیم کردن سیگنال صوتی معیوب:
در مواردی که سیگنال صوتی موردنظر کیفیت مناسبی نداشته یا معیوب است، تنظیمات اکولایزر را بر روی آن اعمال می‌کنیم. البته گاهی قطعه موسیقی موردنظر معیوب نبوده و رابط صوتی که صدا در آن پخش می‌شود دچار مشکل شده است. در چنین شرایطی، برای جبران افت کیفیت فایل صوتی، تنظیمات اکولایزر را اعمال می‌کنیم.
یک مثال کلاسیک: آهنگسازی در اتاقی که از نظر آکوستیک عایق بندی نشده است، موجب قوی‌تر شنیده شدن بیس موسیقی می‌شود. به منظور رفع این مسئله، به وسیله یک اکولایزر، فرکانس‌های باس آمپلی فایر را کاهش می‌دهیم تا مشکل عایق بندی اتاق جبران شود.
بهبود / بهینه سازی ترک صوتی:
در مواردی که قصد دارید فرکانس‌های خاصی را تقویت کرده و یا تن صدای کل قطعه موسیقی را تغییر دهید نیز می‌توان از اکولایز استفاده کرد.
یک مثال کلاسیک: به منظور تقویت فرکانس‌های پایین یا همان باس در مهمانی‌ها و کلوب‌ها، اغلب از اکولایزر استفاده می‌شود. چرا که در موسیقی‌های دنس، هرچه صدای باس کوبنده‌تر باشد، دنس بیشتری خواهد داشت.
تنظیمات اکولایزر را می‌توان در هر نقطه از زنجیره سیگنال صوتی اعمال کرد: در پری امپ حین ضبط، در کانال مناسب یک کنسول میکس، در نرم افزار DAW، در آمپلی فایر، یا در مانیتورهای استودیو.
پارامترهای تنظیم اکولایزر
سه پارامتر اصلی در تنظیمات اکولایزر به شرح زیر می‌باشد:
۱. فرکانس:
تنظیمات این پارامتر مربوط به تغییر یک فرکانس خاص یا طیف مشخصی از فرکانس‌ها می‌باشد. در تئوری موسیقی، فرکانس‌های پایین مربوط به نت‌های پایین مانند صدای گیتار باس یا کیک درام بوده، و فرکانس‌های بالا مربوط به نت‌های بالا مانند صدای فلوت یا سیمبال های-هت می‌باشد.
۲. گین صدا (Gain):
به قدرت صدای ورودی، گین گفته می‌شود. به بیان دیگر، گین را می‌توان حجم یا شدت فرکانس موردنظر نیز به شمار آورد. تنظیمات این پارامتر مربوط به تقویت یا قطع کامل یک فرکانس خاص می‌باشد. با افزایش میزان گین، حجم یا شدت فرکانس افزاریش یافته، و با کاهش میزان گین صدا، حجم و شدت فرکانس مربوطه کاهش می‌یابد.
۳. پهنای باند یا ضریب کیفیت (Q-factor):
این پارامتر تعیین کننده این مسئله است که محدوده فرکانسی در اطراف یک فرکانس مشخص که تنظیمات بر روی آن اعمال می‌شوند، تا چه میزان پهن یا باریک است. هرچه ضریب کیفیتی که بر فرکانس موردنظر اعمال می‌شود بیشتر باشد، بر محدوده فرکانسی کمتری در اطراف آن تاثیر می‌گذارد. از طرف دیگر، هرچه ضریب کیفیتی که بر فرکانس موردنظر اعمال می‌شود کمتر باشد، بر محدوده عریض‌تری از فرکانس‌های اطراف تاثیر خواهد داشت.
تنظیمات اکولایزر برای گوش دادن به موسیقی
حتما تا به حال متوجه شده اید که هنگام گوش دادن به موسیقی از بلندگوهای خانه یا خودروی شخصی، صدای موسیقی کیفیت موردنظر را ندارد. در چنین شرایطی، مشکل اصلی به فرکانس پایین رابط صوتی مربوط می‌شود. به منظور جبران عیوب آکوستیکی فضای موردنظر، باید تنظیمات اکولایزر را بر روی ترک موسیقی اعمال کرد. بنابراین، معمولا با کاهش تنظیمات فرکانس در قسمت اکولایزر، افت کیفیت صوتی پوشش داده می‌شود.
البته نوع تنظیمات اکولایزر در شرایطی که ذکر شد، چندان حائز اهمیت نبوده و نیازی به اعمال تنظیمات حرفه‌ای نیست. زیرا تنها شنوندگان موزیک موردنظر خودتان یا خانواده تان خواهد بود. بنابراین، در اینجا به دنبال خروجی صوتی بالانس یا خنثی نیستیم. پس اگر به موسیقی با باس زیاد علاقه دارید، کافیست اکولایزر را به گونه ای تنظیم کنید که فرکانس‌های پایین را تا جای ممکن تقویت کند.
بسیاری از نرم افزارها و سخت افزارها دارای مجموعه ای از “پریست”ها هستند که ژانرهای مختلف موسیقی را دربر می‌گیرد. به عنوان مثال، اپلیکیشن اسپاتیفای پریست‌های زیر را در اختیار کاربران خود قرار داده است:
هیپ هاپ
در این پریست، فرکانس‌های بیس تقویت شده و ضرب آهنگ موسیقی عمیق‌تر می‌شود. به همین خاطر، به شنونده این حس را می‌دهد که با موزیک همراه شده و سر تکان دهد.
پاپ
در این پریست، فرکانس‌های بسیار پایین و فرکانس‌های بسیار بالا حذف شده و فرکانس‌های میانی تقویت می‌شوند و صدا در محدوده شنوایی جلویی پخش می‌شود.
لاتین
موسیقی لاتین ترکیبی از فراز و نشیب هاست. به همین خاطر، فرکانس‌های بالا و به خصوص اوج‌های موسیقی (پرکاشن‌ها و سازهای بادی) تقویت می‌شوند.
البته، توصیه می‌شود که به میزان کمتری از پریست‌های مختلف و متفاوت استفاده شود. برای این منظور، پیشنهاد می‌شود یک الی دو پریست که بیشتر به سلیقه موسیقی تان نزدیک است را انتخاب کرده و فقط همان‌ها را بر روی تمامی موزیک هایتان اعمال کنید. بنابراین، پس از مدتی به صدای بلندگوها عادت خواهید کرد.
تنظیمات تحلیلی اکولایزر
حین تجزیه و تحلیل قطعه موسیقی، می‌بایست صدا را تا جای ممکن در حالت خنثی نگه داشت. به عبارت دیگر، باید واکنش بسامدی (پاسخ فرکانسی) اکولایزر را بصورت “مسطح” تنظیم نمود، بصورتی که هیچ فرکانسی تقویت یا تضعیف نگردد.
چرا که باید تن صدای موزیک را همانگونه که هست شنید، تا بتوان تنظیمات موردنیاز را روی آن اعمال کرد. چرا که ممکن است میکس یک ترک موسیقی بر روی تجهیزات و سیستم آهنگساز خوب به نظر برسد، اما هنگام پخش از سایر رابط‌های صوتی، راضی کننده نباشد.
البته، در شرایطی که تدوین موزیک در محیطی غیر از فضای آکوستیک استودیو انجام می‌گیرد، می‌توان تنظیمات اکولایزر را بر روی قطعه موسیقی اعمال کرد. در صورتی که شم موسیقیایی قوی در این زمینه نداشته و نمی‌توانید از طریق گوش دادن به موزیک، تنظیمات اکولایزر مناسب را تشخیص دهید، کافیست از یک میکروفون سنجشگر (Measuring Microphone) و یک نرم افزار تدوینگر مناسب استفاده کنید.
البته همانطور که قبلا اشاره شد، سعی کنید تا حد امکان حین تدوین، صدا را خنثی نگه دارید. چرا که اگر تنظیمات اکولایزر را با توجه به تجهیزات استودیویی خود اعمال کنید، موزیک موردنظر تنها بر روی سیستم شما بازپخش و عملکرد عالی داشته و بر روی سایر رابط‌های صوتی بازده موردنظر را نخواهند داشت.
تنظیمات اکولایزر برای وضوح صوتی
پیشنهاد می‌شود که حین ریکورد وکال برای پادکست یا موزیک، از تنظیمات اکولایزر استفاده شود تا خروجی صدای موردنظر وضوح و شفافیت بیشتری داشته باشد. برای این منظور، از یک فیلتر های-پس (High pass) حدودا ۶۰ هرتز برای حذف نویز فرکانس‌های پایین استفاده کنید. تنظیمات یادشده اینگونه عمل می‌کند که اجازه عبور تمامی فرکانس‌های بالاتر از فرکانس انتخاب شده را می‌دهد. بنابراین، تمامی فرکانس‌های پایین‌تر از فرکانس موردنظر، کاهش یافته و یا حذف می‌شوند.
حین ریکورد وکال، می‌توان تنظیمات عنوان شده در بالا را مبنای شروع کار با اکولایزر قرار داد. منتهی، نیاز است که تنظیمات موردنظر برای هر وکالیست یا خواننده را نسبت به نوع صدای شخص اعمال کرد.
بنابراین، ارائه یک دستورالعمل کلی برای تنظیمات اکولایزر که در تمامی شرایط صدق کند، امکان پذیر نیست. با این حال، در ادامه چند نکته عنوان خواهد شد که به تشخیص تنظیمات اکولایزر متناسب با وکال موردنظرتان کمک شایانی خواهد کرد:
- اگر فاصله وکالیست یا خواننده با میکروفون بسیار کم است و صدای ضبط شده در محدوده فرکانس پایین، بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ هرتز، است؛ قطعا به دلیل اثر مجاورت (proximity effect) قوی‌تر به گوش خواهد رسید. در چنین شرایطی با استفاده از تنظیمات اکولایزر، فرکانس‌های پایین را تضعیف کنید. در مواردی که صدا بطور کلی خفه و گرفته به گوش می‌رسد نیز این تنظیمات کاربرد خواهد داشت.
- برای بازپخش هر چه بهتر صدا در حین میکس، می‌توانید تنظیمات اکولایزر را به گونه ای اعمال کنید که فرکانس‌های متوسط و رو به بالا (۲ الی ۱۰ کیلوهرتز) را تقویت کند.
- به منظور افزودن حس به فضای صدا، کافیست کمی فرکانس‌های بسیار بالا (از حدود ۱۲ کیلوهرتز) را تقویت نمایید.
در پایان، پیشنهاد می‌شود به جای استفاده از اکولایزر در پری امپ، از تنظیمات اکولایزر در نرم افزار DAW استفاده کنید، زیرا امکان تغییر مجدد این تنظیمات حین میکس آهنگ امکان پذیر خواهد بود؛ در حالیکه تنظیمات اکولایزر در پری امپ و در حین ضبط، پس از اتمام ریکوردینگ قابل تغییر نخواهد بود.
مطلب پیشنهادی: نحوه اجرای تنظیمات اکولایزر برای ساب بیس ها
