آموزش نوازندگی سنتور – جلسه دوم : آشنایی با سنتور و جایگاه نت ها بر روی آن

در جلسه قبل به شما عزیزان توضیح دادیم که نت خوانی و تعریف نوازندگی چه هست و چطور نت‌ها را در موسیقی می‌نویسیم و می‌خوانیم. همینطور در مورد پنج خط حامل و نحوه قرارگیری نت‌ها بر روی آن نیز صحبت کردیم. در این جلسه از آموزش سنتور می‌خواهیم به آشنایی با سنتور و جایگاه نت‌ها بر روی آن صحبت کنیم. لازم به ذکر است که آموزش عملی منحصرا بر روی ساز سنتور انجام می‌شود اما نکات تئوری ای که در مورد موسیقی گفته می‌شود برای تمامی سازها صدق می‌کند. در ادامه با سازکالا همراه باشید.

آموزش نوازندگی سنتور – جلسه اول

آموزش نوازندگی سنتور – جلسه سوم : ارزش زمانی و نت خوانی

آموزش نوازندگی سنتور – جلسه چهارم: نواختن قطعه نوایی و ملا ممد جان

آموزش نوازندگی سنتور – جلسه پنجم: نحوه حفظ کردن نت ها و آهنگ ها

آموزش نوازندگی سنتور – جلسه ششم: اصول و روش صحیح تمرین

آموزش نوازندگی سنتور – جلسه هفتم: آموزش کشش چنگ و قطعه گل سایه کمر

آموزش نوازندگی سنتور – جلسه هشتم: آموزش دولاچنگ و قطعه منتظرت بودم

آموزش نوازندگی سنتور – جلسه نهم: وزن، ریتم و ملودی در هر قطعه

آموزش نوازندگی سنتور – جلسه دهم (آخر): نحوه کار با تیونر و مترونوم

ساختمان سنتور

سنتور یک چهارچوب ذوذنقه ای شکل هست که اصطلاحا به آن کلاف ساز می‌گویند که یک صفحه چوبی از رو و زیر به آن وصل شده است و در نهایت یک جعبه تو خالی به وجود آمده است. در عالم موسیقی و فیزیک صوت به آن جعبه رزونانس یا جعبه طنین می‌گویند.

همه سازهای آکوستیک که صدای زنده دارند همچین جعبه ای دارند. شکل این جعبه‌ها بنابر نوع ساز تغییر می‌کند. مانند جعبه طنین گیتار، ویولن، کمانچه، سه تار و …

بهترین چوبی که برای ساخت سنتور استفاده می‌شود چوب گردو هست اما از چوب‌های درخت توت و آزاد هم استفاده می‌شود. جعبه طنین در واقع می‌خواهد ارتعاش سیم‌های روی سنتور را طنین بدهد. روی سنتور ۹ خرک ۷۲ سیم بسته شده است. که ۳۶ تا از این سیم‌ها به رنگ سفید که در واقع همان فولادی هست می‌باشد و ۳۶ تای دیگر به رنگ زرد و یا قرمز می‌باشد.

هرکدام از این سیم‌ها به صورت تک به تک در سمت چپ سنتور به میخ مانندهایی وصل شده اند که اصطلاحا به آن سیم گیر می‌گویند. سیم‌ها از روی یک میله فلزی که به آن شیطانک گفته می‌شود و در سمت چپ سنتور که دارای شیارهایی هستند عبور داده شده اند و به سیم گیرها حلقه شده اند. به ترتیب اگر از سمت چپ به راست به سنتور نگاه کنیم بعد از عبور سیم‌ها از شیطانک به ۹ تا پایه چوبی که اصطلاحا به آن‌ها خرک می‌گویند می‌رسیم که روی هر کدام از این پایه‌های چوبی نیز سیم مفتول قرار داده شده است تا سیم‌ها آزادانه مرتعش شوند.

در قسمت راست سنتور نیز ۹ خرک دیگر قرار داده شده است. پس از عبور از خرک‌های سمت راست سنتور سیم‌ها به قسمت‌هایی که در کنار سنتور قرار داده شده اند وصل شده اند که اصطلاحا در تمام سازها به آن گوشی گفته می‌شود. در گوشی‌ها سوراخ ریزی قرار دارد که سیم در آن قرار می‌گیرد و با گوشی‌ها درگیر می‌شود و برای کم و یا زیاد کردن نیروی کششی سیم‌ها که با آچار مخصوص کوک سنتور امکان پذیر است کاربرد دارد.

پس در واقع کوک کردن به کم و زیاد کردن نیروی کششی سیم تا اندازه ای که به فرکانس دلخواه خود برسیم می‌گویند. از روی هر خرک ۴ تا رشته سیم نزدیک به هم گذشته است که این چهارتا سیم عملا باهم همصدا کوک می‌شوند و صدای یکسانی دارند. به این دلیل این سیم‌ها رو بشیتر در نظر گرفته اند تا صدا و طنین بیشتری از ارتعاش آن‌ها دریافت کنیم.

بعد از کوک کردن ساز، ما دو ردیف صدا بر روی ساز خود داریم. ردیف اول که همان سیم‌های زرد هستند و در بخش چپ خرک‌های سیم‌های زرد اند و صدای بم‌تری در ساز ما تولید می‌کنند. معمولا با پشت خرک سیم‌های زرد که همان قسمت راست خرک سیم‌های زرد هست کاری نداریم. سیم‌های زرد به دلیل جنس و طول بلندتری که دارند بخش صداهای بم ساز ما را تولید می‌کنند.

بخش دوم صدادهی ما در بخش سمت راست خرک‌های سیم‌های سفید ما هست. برعکس خرک‌های سیم‌های زرد، ما از هر دو طرف خرک سیم‌های سفید استفاده می‌کنیم. معمولا فرکانس‌های حد وسط ساز سنتور از بخش سمت راست خرک سیم‌های سفید تولید می‌شود. وصداهای زیرتر از بخش پشت خرک سیم‌های سفید تولید می‌شوند.

پس سه بخش صدادهی در سنتور وجود دارد که اصطلاحا به آن پوزیسیون زرد، پوزیسیون سفید و پوزیسیون پشت خرک گفته می‌شود.

در ادامه آموزش آشنایی با سنتور و جایگاه نت ها بر روی آن با ما همراه باشید.

حال می‌خواهیم به این بپردازیم که با دیدن هر نت بر روی پنج خط حامل کدام صدای ساز را به صدا در می‌آوریم:

اولین نتی که ما آموزش دیدیم نت “می” که بم‌ترین نت می‌باشد بود که در زیر سومین خط حامل اضافه قرار می‌گرفت که در ویدیو کامل مکان قرار گیری آن را توضیح می‌دهیم. نت “می” نشان دهنده اولین خرک سیم زرد از پایین است.

یک نکته مهم در مورد نت “می” این است که گاهی وقت‌ها در بعضی از کتاب‌ها از ما خواسته می‌شود که روی خرک مربوطه به جای نت “می” نت “دو” که دو نت بم‌تر است کوک کنیم که این باعث می‌شود خرک آن را کمی به سمت راست بکشیم. روی خط حامل نیز برای نمایش این نت “می” باید زیر چهارمین خط حمال اضافه قرار بگیرد.

نت بعدی که روی سومین خط حامل اضافه قرار میگیرد نت “فا” می‌باشد. در تصویر زیر به صورت کامل نحوه قرار گیری نت‌ها بر روی سیم‌های زرد و سفید را نمایش داده ایم.

اولین خط حامل که اسمش نت “می” هست نشان دنده خرک اول سیم‌های سنتور است. نکته ای که باید به آن اشاره شود این است که گفتیم خط اول حامل می‌تواند خرک هشتم زرد را هم نشان دهد و در اینجا ما گفتیم که خرک اول سیم‌های سفید رو هم نشان می‌دهد. این به این دلیل است که ما در هر پوزاسیون ۹ صدا داریم اما نت‌های موسیقی ۷ تا هستند و طبیعی است که نت تکراری هم خواهیم داشت. در واقع انتهای سیم‌های زرد با ابتدای سیم‌های سفید روی خطوط حامل، جایشان یکی است. یعنی خط اول خطوط حامل که نت “می” هست هم خرک هشتم سیم زرد و هم خرک اول سیم سفید را نشان می‌دهد. در جلسه بعدی خواهیم گفت که اگر نت “می‌” آمد کدام خرک را بنوازید.

نام گذاری نت‌ها در قسمت پشت خرک نیز به شکل زیر می‌باشد که در اینجا نیز نت هم نام با دو مکان متفاوت در سنتور داریم که در جلسات بعدی به آن میپردازیم.

نحوه در دست گرفتن مضراب ها

مضراب‌ها از چوب گردو ساخته شده اند و برای هر ساز دو مضراب قرار داده شده است. یکی در دست چپ و دیگری در دست راست. نحوه در دست گرفتن صحیح مضراب‌ها را در ویدیو به صورت کامل توضیح دادیم. نکته ای که باید به آن توجه کنید این است که مضراب را نباید در دستتان محکم نگهدارید و باید مضراب در دست‌هایتان بازی بازی کند.

محل قرار گرفتن مضراب بعد از نواختن نت در فاصله سه الی چهار سانتی سنتور می‌باشد و نباید بعد از نواختن نت آن را بالا بگیریم. همینطور فاصله قرار گرفتن دو مضراب از هم نیز حدود سه الی چهار سانت می‌باشد.

نحوه ضربه وارد کردن مضراب به سنتور هم به سه صورت می‌باشد. روش اول تکان دادن مضراب توسط انگشتان دست. روش دوم ضربه زدن از طریق تکان دادن مچ دست و روش سوم تکان دادن ساعد دست. که ما روش دوم را پیشنهاد می‌کنیم. هم به دلیل راحت‌تر بودن و هم به دلیل تسلط بیشتر برای نوازندگی.

توصیه ما به شما این است که حتما به تمرین با مضراب بپردازید. حتی اگر خود سنتور همراهتان نبود هم می‌توانید از طریق مضراب‌هایش باز به تمرین با مضراب بپردازید. هربار که تمرین می‌کنید یک قدم به حرفه‌ای شدن نزدیک می‌شوید. تمرین کردن با مضراب مختص افراد مبتدی نیست و حتی استادان سنتور نیز باید هر روز زمانی را به تمرین با مضراب بپردازند. مانند فوتبالیستی که ممکن است بازی نداشته باشد اما همیشه تمرین می‌کند و بدن خود را آماده نگهمیدارد.

در ویدیو ۶ تمرین مفید با مضراب را به شما عزیزان توضیح دادیم. آن‌ها را ببینید و روزانه تمرین کنید. در ادامه جلسات تمرین‌های مضراب به مرور پیچیده‌تر و سخت‌تر می‌شود.