آموزش نوازندگی سنتور – جلسه سوم : ارزش زمانی و نت خوانی

در جلسات پیش، نت خوانی و محل قرار گیری نت‌ها روی سنتور، نحوه تمرین و نحوه مضراب زدن و تمرین‌های مضراب زدن رو به شما عزیزان توضیح دادیم. در این جلسه می‌خواهیم درباره ارزش زمانی نتها و نت خوانی در سنتور، مفهوم علائم به کار برده شده در قطعه مانند کلید سل، علائم سرکلید، کسر میزان، پایان قطعه توضیح دهیم.

در ادامه با سازکالا همراه باشید.

آموزش نوازندگی سنتور – جلسه اول

آموزش نوازندگی سنتور – جلسه دوم : آشنایی با سنتور و جایگاه نت ها بر روی آن

آموزش نوازندگی سنتور – جلسه چهارم: نواختن قطعه نوایی و ملا ممد جان

آموزش نوازندگی سنتور – جلسه پنجم: نحوه حفظ کردن نت ها و آهنگ ها

آموزش نوازندگی سنتور – جلسه ششم: اصول و روش صحیح تمرین

آموزش نوازندگی سنتور – جلسه هفتم: آموزش کشش چنگ و قطعه گل سایه کمر

آموزش نوازندگی سنتور – جلسه هشتم: آموزش دولاچنگ و قطعه منتظرت بودم

آموزش نوازندگی سنتور – جلسه نهم: وزن، ریتم و ملودی در هر قطعه

آموزش نوازندگی سنتور – جلسه دهم (آخر): نحوه کار با تیونر و مترونوم

ارزش زمانی

در ابتدا قطعه ای که می‌خواهیم بنوازیم را برای شما آورده ایم:

برای شروع ما می‌خواهیم نت سل و دو که به تریتب در خرک سوم و ششم سیم‌های سفید قرار دارند را بنوازیم. پس از نواختن سوالی که پیش می‌آید این است که آیا فاصله زمانی ای که نت “سل” نواخته شد تا زمانی که نت “دو” نواخته شد درست است یا خیر و چگونه باید تشخیص دهیم که پس از نواختن نت اول چقدر مکث کنیم.

در موسیقی علامت‌هایی وجود دارد که به ما کمک می‌کند که بفهمیم فاصله زمانی بین دو نت باید چقدر باشد. برای مثال در این تمرینی که در این جلسه انجام می‌دهیم نت‌های ما به صورت دایره‌های تو خالی قرار داده شده اند که به آن‌ها کشش گرد یا نت گرد می‌گوییم و این نوع از نت‌ها دارای ارزش زمانی ۴ هستند. یعنی این نت که نواخته شد باید اندازه ۴ ضرب زمان پیدا کند و با نت بعدی فاصله داشته باشد.

سوالی که پیش می‌آید این است که سرعت شمردن این چهار ضرب باید چقدر باشد؟ پاسخ به این سوال استفاده از مترونوم است. مترونوم مشخص می‌کند که فاصله زمانی برای شمردن این چهار ضرب باید چقدر باشد. همیشه در بالای همه آهنگ‌ها شما عددی رو می‌بینید که به آن عدد تمپو یا سرعت اجرای قطعه می‌گویند که شما باید مترونوم خود را روی آن عدد بگذارید. پی از اینکه مترونوم خود را تنظیم کردید، از مترونوم صدای آلارم مانندی خارج می‌شود که سرعت اجرای نت‌ها را مشخص می‌کند.

نام گذاری نت ها بر اساس ارزش زمانی

در ادامه آهنگ ما نت‌هایی را می‌بینیم که دایره تو خالی اما با دسته (چه از بالا و چه از پایین) هستند. این نت‌ها را کشش سفید و یا نت سفید می‌گوییم. این نت‌ها دارای ارزش زمانی ۲ هستند. در جلوتر با نت‌هایی برخورد می‌کنیم که دایره توپُر همراه با دسته اند به این نت‌ها کشش سیاه یا نت سیاه گفته می‌شود که دارای ارزش زمانی ۱ می‌باشد.

اولین میزانی که کشش سفید دارد شامل دو نت هست، نت “می” خرک هشتم سفید و نت “دو” خرک ششم سفید.

نکته: ما برای اجرای نت “می” در نوازندگی سنتور همیشه آن را نت “می” خرک هشتم سفید در نظر می‌گیریم. می‌دانیم که نت “می” را در خرک اول سفید و پشت خرک هم داریم اما تا اطلاع ثانوی با آن‌ها کاری نداریم. پس فعلا هرجا نت “می” دیدیم از خرک‌های هشتم استفاده می‌کنیم.

کلید سل

در ادامه راجع به یکسری از علائمی که در این درس آمده است توضیح می‌دهیم.

اولین علامتی که در این درس می‌بینیم یک علامت معروف در موسیقی است که به آن کلید سل می‌گویند. کلید سل برای ما مشخص می‌کند که با چه سستم نت نویسی ای کار می‌کنیم. یعنی تمامی نت‌هایی که تا به الان به شما معرفی شد که روی خطوط حامل هرکدام به چه معنی هستند و چگونه نواخته شوند و با چه فاصله ای باشند و … همه این‌ها زمانی معنی پیدا می‌کند که کلید “سل” در ابتدای آهنگ ما قرار داده شده باشد.

این نت‌ها و اسامی روی خطوط حامل می‌تواند جا به جا شوند اما زمانی که کلید آهنگ تغییر کند. علاوه بر “کلید سل”، “کلید فا” و “کلید دو” نیز داریم. اما لازم به ذکر است که دو کلید دیگر در ساز سنتور کارایی ندارد یعنی رنج صدای سنتور به گونه ایست که ما فقط با “کلید سل” سر و کار داریم.

سرکلید

اما علاماتی بعد از “کلید سل” قرار دارد که مربوط به کوک نت‌های ساز ما می‌باشد و معروف اند به علامت‌های سرکلید. یعنی اگر شما سازتان را بر اساس این علامت‌ها کوک کنید اون چیزی که روی ساز شما کوک می‌شود و صدا می‌دهد چیزی است که ما به آن می‌گوییم “دستگاه شور” که نوعی از چینش فرکانس‌ها روی سیم‌های سنتور است. این علامت‌ها تاثیر چندانی در اجرای شما ندارند. البته اگر در کنار نتی در حین اجرا قرار بگیرند مشخصا روی آن نت تاثیر می‌گذارند.

کسر میزان

بعداز علامت‌های سر کلید یک کسری آمده است که به آن کسر میزان یا میزان نما می‌گویند. یک قطعه موسیقی به دسته بندی‌های مساوی ای تقسیم می‌شود که به آن میزان می‌گویند. یعنی چی مساوی؟ یعنی از لحاظ محتوای زمانی همه آن‌ها مساوی اند. مثلا در قطعه ما میزان‌هایی داشتیم که هرکدام از آن‌ها شامل چهار ضرب بودند که محتوای میزان شامل چهار ضرب است. حالا گاهی کشش گرد می‌آمد و چهارتا ضرب رو در یک میزان در بر می‌گرفت گاهی دو کشش سفید و گاهی هم ۴ کشش سیاه این میزان‌ها را پر می‌کردند. میزان‌ها توسط خط میزان از هم جدا می‌شوند.

در این درس عدد چهار چهار قرار گرفته که در قدیم به آن چهار چهارم هم می‌گفتند اما بهتر است که به صورت کسر بیان نشود و این عدد به معنی چهار ضرب در چهار میزان می‌باشد. این میزان‌ها باید به صورت دقیق اجرا شوند و خط میزان‌ها نیز هیچ وقفه ای ایجاد نمی‌کنند و فقط در نت نویسی ما آن‌ها را می‌بینیم بدون هیچ تاثیری در اجرای نت‌ها.

علامت پایان قطعه

نکته بعدی انتهای قطعه می‌باشد که آن را با دو خط عمود که یکی از آن‌ها پهن‌تر است نشان می‌دهیم. با دیدن این علامت یعنی قطعه تمام شده است و دیگر نباید نتی اجرا کنید و باید از ضرب گیری بیایید بیرون. اما تا زمانیکه اولین نت رو زدید شما باید ضرب گیری کنید و دقیقا مطابق به چیزی که از شما خواسته شده اجرا کنید و ضرب، اضافه یا کم نکنید.